114 Ja”/oND+aR lub Ja”/oN+Dar J/Z”a”/oNDzi, czyli Je”D+RNe Ja”/oND+Ra JiNDRy, czyli PRa-SL”oW+iaN’+SKie+Go Je”/eND+RuSia 02

Po technicznym wstępie zawartym w części pierwszej, powracam do Jantaru / Ja”/oNT+aRo” i prawdziwego Jądra / Ja”/oNDRa… jego znaczenia jego źródłosłowu…

Nie twierdzę, że Jąć / Ja”/oNC’ Dar / DaR jest jedynym prawdziwym źródłosłowem dla Jantaru / Ja”/oNT+aRo”, ale… wg mnie to to znaczenie jest pierwotne i doskonale odzwierciedla Dar / DaR Jąty / Ja”/oNTy i Podjęty / PoD+Je”/eNTy i Wzięty / WZ+ie”/eNTy ze sobą, jako np. wisiorek, amulet, talizman, itp.

Twierdzę, że ilość „dziwnie” podobnych i znaczeniowo poWIĄZanych ze sobą słów, ciągle zachowanych i używanych w j. słowiańskim, (oczywiście niekojarzonych razem przez ofitzjalne jęsykosnafstfo, patrz poniżej) JEST ZASTANAWIAJĄCA…

---

Zwracam uwagę, że szczególne znaczenia mają w tych przypadkach tzw. dźwięki nosowe, jak ą/a”/oN/oM i ę/e”/ eN/eM,.. a także bardzo częsta ich wzajemna wymiana, co wykażę poniżej.

---

Przypominam, że dźwięki nosowe są rzadko spotykane w innych językach europejskich. Proszę porównać to, co na ten temat twierdzi wiki, patrz:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82g%C5%82oska_nosowa

https://en.wikipedia.org/wiki/Nasal_vowel

https://pl.wikipedia.org/wiki/Samog%C5%82oska_nosowa

Samogłoska nosowa – samogłoska, podczas wymawiania której strumień powietrza przepływa zarówno przez jamę ustną jak i jamę nosową. Taki przepływ powietrza spowodowany jest opuszczeniem podniebienia miękkiego, skutkiem czego strumień powietrza uzyskuje też dostęp do jamy nosowej. Samogłoska, która nie jest nosowa to samogłoska ustna. Charakterystyczny dla samogłosek nosowych efekt nosowości spowodowany jest zaangażowaniem dodatkowej komory rezonansowej – jamy nosowej.

Samogłoski nosowe w językach słowiańskich

W języku prasłowiańskim istniały dwie samogłoski nosowe, przednia ę i tylna ǫ. Pochodziły z grup typu en, am, om itp. W języku staro-cerkiewno-słowiańskim  zapisywano je znakami o nazwie jus.

Samogłoski nosowe w języku polskim

Język polski i kaszubski to ostatnie dwa języki słowiańskie, w których zachowały się samogłoski nosowe, inne języki słowiańskie pozamieniały je na samogłoski ustne (polskie dąb, część, mąż, ciężki, ale rosyjskie dub, czast’, muż, tiażkij; czeskie dub, czast, muż, teżky). W graficznym zapisie języka polskiego istnieją tylko dwie samogłoski nosowe – ą (nosowe o) i ę (nosowe e). W języku polskim nosowość samogłosek ma charakter asynchroniczny, w przeciwieństwie np. do języka francuskiego. Asynchroniczność polega na tym, że gdy następuje artykulacja samogłoski nosowej, podniebienie przygotowuje się już do wypowiedzenia następnej głoski^[1].

Wymowa samogłosek nosowych waha się od wymowy nosowej, poprzez denazalizację (czyli utratę nosowości przed ł, l, np. piszemy wziął, wzięła, zaczął, zaczęła, spiął, spięła a wymawiamy najczęściej /wzioł/, /wzieła/, /zaczoł/, /zaczeła/, /spioł/, /spieła/) do wymowy asynchronicznej (rozpad ę i ą na samogłoskę ustną e, o i spółgłoskę nosową m, n, przed p, b, t, d, ć, dź, cz, dż, k, g, czyli zwartymi i zwartoszczelinowymi np. gąbka, wym. /gompka/, kąpać /kompać/, kąt /kont/, mądry /mondry/). Wymowa z pełną nosowością zachowała się w praktyce jedynie przed  spółgłoskami szczelinowymi (w, f, s, z, ś, ź, sz, ż, h): wąwóz, kęs, kąsać, węszyć, mąż, kąśliwy, więzić, węch, wąchać. Ciekawym zjawiskiem jest pojawianie się w takiej pozycji również innych samogłosek nosowych w wyrazach zapożyczonych – np. w wyrazach awans (czy fajans, pasjans, „Prowansja” – wyjątkowo z a nosowym, powstałym ze zlania się co do barwy w jeden dźwięk e nosowego i o nosowego), inspektor, kunszt, rynsztok, co sprawia, że w języku polskim każda samogłoska ustna ma, przynajmniej w wymowie mniej starannej, swój odpowiednik nosowy^[2][3].

Zapis „ą”

Zapis „ą” jest mylący i niekonsekwentny, jako że nazalizacji ulega samogłoska /o/ a nie /a/. Zapis ten jest tradycyjny i pochodzi z początku XVI wieku, kiedy ustalała się polska pisownia. W tym czasie „ą” było wymawiane jako nosowe „a’, zatem jej wartość ustna była w przybliżeniu równa /a/^[4]

Reliktowe a nosowe w języku polskim

A nosowe (zapisywane w IPA i AS jako /ã/, podczas gdy nosowe o zapisywane jest w IPA jako /ɔ̃/, a w AS jako /õ/) zachowało się w swojej konserwatywnej formie w niektórych dialektach, np. zachodniej części dialektów śląskich, gdzie panuje wymowa szeroka ę jak a nosowe, niezależnie od poprzedzającej spółgłoski (np. cianżki ‚ciężki’ wymawiane jest jak „ciã(n)żki”, rzandzie ‚rzędzie’ jak „rzãndzie”, widzã ‚widzę’ jak „widzã”, ciotkã ‚ciotkę’ jak „ciotkã”, itp.), w środkowej zaś części Śląska tylko ę na końcu wyrazu wymawiane jest jak a nosowe (choć często pozbawione jest nosowości, gdzie np. widzã odpowiada wymowa [ˈvʲid͡z̪a], czyli taka jak „widza”)^[5]. Podobnie sprawa się przedstawia z kaszubskim nosowym ã//ę: przeważa wymowa szeroka, czyli archaiczna jako a nosowe ( zapisywane jako ‹ã›), choć w Puckiem i na północy Wejherowskiego częstsza jest wymowa wąska typu e, oddawana literą ‹ę›^[6].

We współczesnym standardowym języku polskim nosowe a usłyszeć można, poza pożyczkami z francuskiego, jak np. bransoletka (wymawiane jako „brãsoletka”), również w formie wyłączać  (częsta wymowa z a nosowym lub jak „wyłanczać”), ale już nie w wyłączyć (wymowa z o nosowym lub jak „wyłonczyć”) – ta różna wymowa, niepoprawna według autorów słowników normatywnych, związana jest ze zróżnicowaniem znaczeniowym: czasowniki z -o- w temacie mają znaczenie jednokrotne, zaś z -a- wielokrotne, podobnie jak w parach czasowników typu donosić–donaszać,  wykończyć–wykańczać^[7].

Samogłoski nosowe w innych językach

Samogłoski nosowe występują w bardzo wielu językach, między innymi w języku francuskim,  kaszubskim, portugalskim, nawaho, czy języku paicî.

Zobacz też

• Fonetyka języka polskiego
• Ogonek
• Ą
• Ę
• Ǫ
• Międzynarodowy alfabet fonetyczny
• Wymowa samogłosek nosowych

Przypisy

1. Skocz do góry↑ Nagórko 2007 ↓, s. 37.
2. Skocz do góry↑ Nagórko 2007 ↓, s. 36.
3. Skocz do góry↑ Bąk 1977 ↓, s. 60-62.
4. Skocz do góry↑ Bąk 1977 ↓, s. 61.
5. Skocz do góry↑ Izabela Winiarska, Cechy językowe dialektu śląskiego
6. Skocz do góry↑ Jerzy Treder, Fonetyka i fonologia, na podstawie Kaszubszczyzna – Kaszëbizna, pod redakcją Edwarda Brezy, Opole 2001, str. 107-124
7. Skocz do góry↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Dlaczego ą to nosowe o? z 12.09.2008

Bibliografia

• Jan Miodek, ABC Polszczyzny, Wrocław 2006, s. 14-15, ​ISBN 83-7384-160-1​.
• Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego – zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
• Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.

Linki zewnętrzne

• Halina Karaś, Samogłoski nosowe, w internetowym leksykonie multimedialnym Gwary polskie

Postaram się przyjrzeć temu wszystkiemu dokładniej i wyjaśnić na poniższych przykładach, co z tego może wynikać, i co wynika, i co tak naprawdę Wiąże / W+Ja”/oNZ”e się z tym…

Jest tego dobra tyle, że znów muszę podzielić to na większą ilość części, bo wpis za długi już zrobił się i bidny wordpress nie wyrabia na zakrętach…

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/jantar

jantar (język polski)

jantar (1.1)

wymowa:

IPA: [ˈjãntar], AS: [i ̯ãntar], zjawiska fonetyczne: nazal.

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) zob. bursztyn

odmiana:

(1.1)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	jantar	jantary
dopełniacz	jantaru	jantarów
celownik	jantarowi	jantarom
biernik	jantar	jantary
narzędnik	jantarem	jantarami
miejscownik	jantarze	jantarach
wołacz	jantarze	jantary

przykłady:

(1.1) Szedł do rozkopujących ławice piaskowe i brodzących wśród mielizn, żeby na bryłę bladego jantaru natrafić^[1].

synonimy:

(1.1) bursztyn

wyrazy pokrewne:

przym. jantarowy

etymologia:

ros. янтарь, st.rus. jentar’, z litew. gíntaras^[2]

tłumaczenia:

(1.1) zobacz listę tłumaczeń w haśle: bursztyn

• białoruski: (1.1) янтар m
• rosyjski: (1.1) янтарь m
• ukraiński: (1.1) янтар m

źródła:

1. Skocz do góry↑ S. Żeromski, Wiatr od morza
2. Skocz do góry↑ Hasło jantar w: Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 1995 i nn.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/jantar

jantar

Czech

Etymology

Possibly ultimately from Phoenician jainitar („sea-resin”). Compare Lithuanian gintaras, Latvian dzintars.

Noun

jantar m

1. amber

Derived terms

• jantarový

---

Polish

Etymology

From Russian янтарь (jantarʹ), from Lithuanian gintàras.

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈjantaɾ]

Noun

jantar m inan

1. amber

   Szedł do rozkopujących ławice piaskowe i brodzących wśród mielizn, żeby na bryłę bladego jantaru natrafić.

Declension

declension of jantar

	singular	plural
nominative	jantar	jantary
genitive	jantaru	jantarów
dative	jantarowi	jantarom
accusative	jantar	jantary
instrumental	jantarem	jantarami
locative	jantarze	jantarach
vocative	jantarze	jantary

Synonyms

• bursztyn

Derived terms

• jantarowy

---

Serbo-Croatian

Etymology

Possibly ultimately from Phoenician jainitar („sea-resin”). Compare Lithuanian gintaras, Latvian dzintars.

Noun

jȁntār m (Cyrillic spelling ја̏нта̄р)

1. amber

Declension

Declension of jantar

	singular	plural
nominative	jantar	jantari
genitive	jantara	jantara
dative	jantaru	jantarima
accusative	jantar	jantare
vocative	jantaru	jantari
locative	jantaru	jantarima
instrumental	jantarom	jantarima

---

Slovene

Etymology

Possibly ultimately from Phoenician (jainitar, “sea-resin”). Compare Lithuanian  gintaras, Latvian dzintars.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈjàːntar/, /ˈjáːntar/
• Tonal orthography: jántar, jȃntar

Noun

jántar m inan (genitive jántarja, uncountable)

1. amber

Declension

Declension of jántar (masculine inan., soft o-stem)

singular
nominative	jántar
accusative	jántar
genitive	jántarja
dative	jántarju
locative	jántarju
instrumental	jántarjem

…..

Tyle ofitzjalne językosnaftzfo ma do powiedzenia w temacie źródłosłowu dla Pra-Słowiańskiego słowa Jantar / Ja”/oNT+aR.  Sprawdzę teraz inne słowiańskie słowa, które są dziwnie podobne i zbudowane w oparciu o podobny rdzeń…

Zwracam uwagę, że słowo Jąć / Ja”/oNC’, jest podstawą do utworzenia innych słów, jak Ująć / o”+Ja”/oNC’, Wyjąć / Wy+Ja”/oNC’, Odjąć / oD+Ja”/oNC’, Objąć / oB+Ja”/oNC’, Podjąć / PoD+Ja”/oNC’, np. z ziemi, z nadmorskiego piasku, czy Zdjąć / ZD+Ja”/oNC’, np. coś z siebie, itp.

Istnieje również postać Jęć / Je”/eNC’, która jest znaczeniowo tożsama i występuje także w wielu słowach bliskoznacznych, patrz np. Ujęcie / o”+Je”/eNCie, Wyjęci / Wy+Je”/eNCi, Odjęcie / oD+Je”/eNCie, Objęcie / oB+Je”/eNCie, Podjęcie / PoD+Je”/eNCie, itp.

Stąd pewno i Jęk / Je”/eNK, który Wyjątkowo / Wy+Ja”/oNT+KoWo Wyjęczał / Wy+Je”/eNC”+aL” Jeniec / JeNieC Wzięty / WZ+ie”Ty do niewoli na ten przykład.

Tyle tylko że Jęcz / Je”/eNC” ma postać tzw. satem, a Jęk / Je”/eNK ma postać tzw. kentum… 🙂

…..

https://sjp.pwn.pl/sjp/podjac;2502227.html

podjąć — podejmować

1. «unieść w górę»

2. «przedsięwziąć jakieś działanie, rozpocząć coś, zwykle ponownie»

3. «zareagować na coś działaniem»

4. «przyłączyć się do rozmowy, śpiewu itp.»

5. «przyjąć kogoś jako gościa»

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/podj%C4%85%C4%87

podjąć (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈpɔdʲjɔ̇̃ɲʨ̑], AS: [podʹi ̯o̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ą  wymowa ^?/i

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) aspekt dokonany od: podejmować

odmiana:

(1.1) zob. podejmować

przykłady:

(1.1) Więzień podjął dwie próby ucieczki.

tłumaczenia:

(1.1) dla języków nierozróżniających aspektów zobacz listę tłumaczeń w haśle: podejmować

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/podejmowa%C4%87#pl

podejmować (język polski)

wymowa:

IPA: [ˌpɔdɛjˈmɔvaʨ̑], AS: [podei ̯movać], zjawiska fonetyczne: akc. pob. wymowa ^?/i

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) wziąć coś własnego (lub jego część), co znajduje się u kogoś

(1.2) przest. unieść coś

(1.3) kontynuować czyjąś czynność (również własną)

(1.4) zgadzać się na zrobienie czegoś

(1.5) wprowadzać coś w życie

(1.6) gościć

czasownik zwrotny niedokonany podejmować się (dk. podjąć się)

(2.1) wziąć na siebie jakieś zadanie, zobowiązanie; zdecydować, że będzie się coś robić

odmiana:

(1.1–6) koniugacja IV

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		podejmować
czas teraźniejszy		podejmuję	podejmujesz	podejmuje	podejmujemy	podejmujecie	podejmują
czas przeszły	m	podejmowałem	podejmowałeś	podejmował	podejmowaliśmy	podejmowaliście	podejmowali
	f	podejmowałam	podejmowałaś	podejmowała	podejmowałyśmy	podejmowałyście	podejmowały
	n	podejmowałom	podejmowałoś	podejmowało
tryb rozkazujący		niech podejmuję	podejmuj	niech podejmuje	podejmujmy	podejmujcie	niech podejmują
pozostałe formy czas przyszły m będę podejmował, będę podejmować będziesz podejmował, będziesz podejmować będzie podejmował, będzie podejmować będziemy podejmowali, będziemy podejmować będziecie podejmowali, będziecie podejmować będą podejmowali, będą podejmować f będę podejmowała, będę podejmować będziesz podejmowała, będziesz podejmować będzie podejmowała, będzie podejmować będziemy podejmowały, będziemy podejmować będziecie podejmowały, będziecie podejmować będą podejmowały, będą podejmować n będę podejmowało, będę podejmować będziesz podejmowało, będziesz podejmować będzie podejmowało, będzie podejmować czas zaprzeszły m podejmowałem był podejmowałeś był podejmował był podejmowaliśmy byli podejmowaliście byli podejmowali byli f podejmowałam była podejmowałaś była podejmowała była podejmowałyśmy były podejmowałyście były podejmowały były n podejmowałom było podejmowałoś było podejmowało było forma bezosobowa czasu przeszłego podejmowano tryb przypuszczający m podejmowałbym, byłbym podejmował podejmowałbyś, byłbyś podejmował podejmowałby, byłby podejmował podejmowalibyśmy, bylibyśmy podejmowali podejmowalibyście, bylibyście podejmowali podejmowaliby, byliby podejmowali f podejmowałabym, byłabym podejmowała podejmowałabyś, byłabyś podejmowała podejmowałaby, byłaby podejmowała podejmowałybyśmy, byłybyśmy podejmowały podejmowałybyście, byłybyście podejmowały podejmowałyby, byłyby podejmowały n podejmowałobym, byłobym podejmowało podejmowałobyś, byłobyś podejmowało podejmowałoby, byłoby podejmowało imiesłów przymiotnikowy czynny m podejmujący, niepodejmujący f podejmująca, niepodejmująca podejmujące, niepodejmujące n podejmujące, niepodejmujące imiesłów przymiotnikowy bierny m podejmowany podejmowani f podejmowana podejmowane n podejmowane imiesłów przysłówkowy współczesny podejmując, nie podejmując rzeczownik odczasownikowy podejmowanie, niepodejmowanie

(2.1) koniugacja IV

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		podejmować się
czas teraźniejszy		podejmuję się	podejmujesz się	podejmuje się	podejmujemy się	podejmujecie się	podejmują się
czas przeszły	m	podejmowałem się	podejmowałeś się	podejmował się	podejmowaliśmy się	podejmowaliście się	podejmowali się
	f	podejmowałam się	podejmowałaś się	podejmowała się	podejmowałyśmy się	podejmowałyście się	podejmowały się
	n	podejmowałom się	podejmowałoś się	podejmowało się
tryb rozkazujący		niech się podejmuję	podejmuj się	niech się podejmuje	podejmujmy się	podejmujcie się	niech się podejmują
pozostałe formy czas przyszły m będę się podejmował, będę się podejmować będziesz się podejmował, będziesz się podejmować będzie się podejmował, będzie się podejmować będziemy się podejmowali, będziemy się podejmować będziecie się podejmowali, będziecie się podejmować będą się podejmowali, będą się podejmować f będę się podejmowała, będę się podejmować będziesz się podejmowała, będziesz się podejmować będzie się podejmowała, będzie się podejmować będziemy się podejmowały, będziemy się podejmować będziecie się podejmowały, będziecie się podejmować będą się podejmowały, będą się podejmować n będę się podejmowało, będę się podejmować będziesz się podejmowało, będziesz się podejmować będzie się podejmowało, będzie się podejmować czas zaprzeszły m podejmowałem się był podejmowałeś się był podejmował się był podejmowaliśmy się byli podejmowaliście się byli podejmowali się byli f podejmowałam się była podejmowałaś się była podejmowała się była podejmowałyśmy się były podejmowałyście się były podejmowały się były n podejmowałom się było podejmowałoś się było podejmowało się było forma bezosobowa czasu przeszłego podejmowano się tryb przypuszczający m podejmowałbym się, byłbym się podejmował podejmowałbyś się, byłbyś się podejmował podejmowałby się, byłby się podejmował podejmowalibyśmy się, bylibyśmy się podejmowali podejmowalibyście się, bylibyście się podejmowali podejmowaliby się, byliby się podejmowali f podejmowałabym się, byłabym się podejmowała podejmowałabyś się, byłabyś się podejmowała podejmowałaby się, byłaby się podejmowała podejmowałybyśmy się, byłybyśmy się podejmowały podejmowałybyście się, byłybyście się podejmowały podejmowałyby się, byłyby się podejmowały n podejmowałobym się, byłobym się podejmowało podejmowałobyś się, byłobyś się podejmowało podejmowałoby się, byłoby się podejmowało imiesłów przymiotnikowy czynny m podejmujący się, niepodejmujący się f podejmująca się, niepodejmująca się podejmujące się, niepodejmujące się n podejmujące się, niepodejmujące się imiesłów przysłówkowy współczesny podejmując się, nie podejmując się rzeczownik odczasownikowy podejmowanie się, niepodejmowanie się

przykłady:

(1.1) Klient podjął pieniądze z banku.

(1.2) Żebrak podjął leżący na ziemi banknot.

(1.3) Choć wodzirej ochrypł, piosenkę podjęła cała sala.

(1.4) Szuler ostatecznie nie podjął ryzyka.

(1.5) Rada podjęła decyzję o zmniejszeniu oprocentowania.

(1.6) Babcia podjęła nas herbatą.

składnia:

(1) podejmować +B., nie podejmować +D.

kolokacje:

(1.1) podejmować pieniądze/wypłatę/… z kasy/banku, na poczcie/…

(1.3) podejmować dyskusję/myśl/temat rozmowy/…; podejmować pracę/wysiłek/kroki ku czemuś/…

(1.4) podejmować wyzwanie/ryzyko

(1.5) podejmować zobowiązanie/decyzję/uchwałę/…

synonimy:

(1.4) zobowiązać się

(1.5) przedsiębrać

wyrazy pokrewne:

(1) rzecz. podejmowanie / niepodejmowanie, podjęcie

tłumaczenia:

• abchaski: (1.1) агара’
• angielski: (1.1) collect, draw, withdraw; (1.4) undertake, make up, assume, pass; (1.5) undertake, make up, assume, pass; (1.6) host, treat
• duński: (1.3) fortsætte
• hiszpański: (1.5) tomar
• niemiecki: (1.1) abheben; (1.2) aufnehmen; (1.3) aufnehmen; (1.4) annehmen; (1.5) verwirklichen, realisieren; (1.6) empfangen
• osmański: (1.4) گیرمك (girmek); (2.1) گیرمك (girmek)
• rosyjski: (1.1) принять; (1.2) поднять; (1.6) принимать в гости, угощать
• włoski: (1.3) ricominciare; (1.5) intraprendere, cominciare, prendere

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/zdj%C4%85%C4%87

zdjąć (język polski)

wymowa:

IPA: [zdʲjɔ̇̃ɲʨ̑], AS: [zdʹi ̯o̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ą 

znaczenia:

czasownik przechodni dokonany

(1.1) biorąc, usunąć skąd

(1.2) o stanach uczuciach: ogarnąć, opanować

(1.3) pot. zrobić fotografię kogoś

odmiana:

(1.1–3) koniugacja Xc

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		zdjąć
czas przyszły prosty		zdejmę	zdejmiesz	zdejmie	zdejmiemy	zdejmiecie	zdejmą
czas przeszły	m	zdjąłem	zdjąłeś	zdjął	zdjęliśmy	zdjęliście	zdjęli
	f	zdjęłam	zdjęłaś	zdjęła	zdjęłyśmy	zdjęłyście	zdjęły
	n	zdjęłom	zdjęłoś	zdjęło
tryb rozkazujący		niech zdejmę	zdejmij	niech zdejmie	zdejmijmy	zdejmijcie	niech zdejmą
pozostałe formy czas zaprzeszły m zdjąłem był zdjąłeś był zdjął był zdjęliśmy byli zdjęliście byli zdjęli byli f zdjęłam była zdjęłaś była zdjęła była zdjęłyśmy były zdjęłyście były zdjęły były n zdjęłom było zdjęłoś było zdjęło było forma bezosobowa czasu przeszłego zdjęto tryb przypuszczający m zdjąłbym, byłbym zdjął zdjąłbyś, byłbyś zdjął zdjąłby, byłby zdjął zdjęlibyśmy, bylibyśmy zdjęli zdjęlibyście, bylibyście zdjęli zdjęliby, byliby zdjęli f zdjęłabym, byłabym zdjęła zdjęłabyś, byłabyś zdjęła zdjęłaby, byłaby zdjęła zdjęłybyśmy, byłybyśmy zdjęły zdjęłybyście, byłybyście zdjęły zdjęłyby, byłyby zdjęły n zdjęłobym, byłobym zdjęło zdjęłobyś, byłobyś zdjęło zdjęłoby, byłoby zdjęło imiesłów przymiotnikowy przeszły m zdjęty zdjęci f zdjęta zdjęte n zdjęte imiesłów przysłówkowy uprzedni zdjąwszy rzeczownik odczasownikowy zdjęcie, niezdjęcie

przykłady:

(1.1) Zdjąć obraz ze ściany. Zostać zdjętym z pozycji kierownika.

(1.2) Zdjął ją niepokój, żal.

(1.3) Proszę mnie zdjąć z profilu.

synonimy:

(1.1) zzuć, reg. pozn. zdejmnąć

wyrazy pokrewne:

rzecz. zdjęcie

związki frazeologiczne:

zdjąć mundur

etymologia:

pol. jąć

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) take off, remove
• hiszpański: (1.1) quitar; (1.2) apoderarse, invadir; (1.3) sacar una foto a alguien
• niemiecki: (1.1) herunternehmen; (1.2) erfassen
• rosyjski: (1.1) снять; (1.3) снять

…..

https://sjp.pl/j%C4%85%C4%87

jąć

1. zacząć, począć;
2. chwycić; wziąć;
3. jąć się:
a) zabrać się, wziąć się do czegoś
b) chwycić się czegoś

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%85%C4%87

jąć (język polski)

wymowa:

IPA: [jɔ̇̃ɲʨ̑], AS: [i ̯o̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: podw. art.• nazal.• asynch. ą 

znaczenia:

czasownik quasi-przechodni^[1]dokonany (ndk. brak)

(1.1) przest. lub książk. zacząć^[2]

(1.2) przest.wziąć, chwycić

czasownik quasi-przechodni^[1]dokonany jąć się (ndk. brak)

(2.1) przest.zacząć coś robić^[3]

odmiana:

(1) ^[4][5]koniugacja Xc

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1.os.	2.os.	3.os.	1.os.	2.os.	3.os.
bezokolicznik		jąć
czas przyszły prosty		imę / jmę	imiesz / jmiesz	imie / jmie	imiemy / jmiemy	imiecie / jmiecie	imą / jmą
czas przeszły	m	jąłem	jąłeś	jął	jęliśmy	jęliście	jęli
	f	jęłam	jęłaś	jęła	jęłyśmy	jęłyście	jęły
	n	jęłom	jęłoś	jęło
tryb rozkazujący		niech imę / jmę	jmij	niech imie / jmie	jmijmy	jmijcie	niech imą / jmą
pozostałe formy czas zaprzeszły m jąłem był jąłeś był jął był jęliśmy byli jęliście byli jęli byli f jęłam była jęłaś była jęła była jęłyśmy były jęłyście były jęły były n jęłom było jęłoś było jęło było forma bezosobowaczasu przeszłego jęto tryb przypuszczający m jąłbym, byłbym jął jąłbyś, byłbyś jął jąłby, byłby jął jęlibyśmy, bylibyśmy jęli jęlibyście, bylibyście jęli jęliby, byliby jęli f jęłabym, byłabym jęła jęłabyś, byłabyś jęła jęłaby, byłaby jęła jęłybyśmy, byłybyśmy jęły jęłybyście, byłybyście jęły jęłyby, byłyby jęły n jęłobym, byłobym jęło jęłobyś, byłobyś jęło jęłoby, byłoby jęło imiesłów przymiotnikowy przeszły m jęty jęci f jęta jęte n jęte imiesłów przysłówkowy uprzedni jąwszy rzeczownik odczasownikowy jęcie, niejęcie

przykłady:

(1.1) Jął po niebie harce zwodzić^[6]

(1.2) Niemiec, Moskal nie osiędzie, gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza.^[7]

synonimy:

(1.1) zacząć

wyrazy pokrewne:

rzecz. jeniec mos, jęcie n

etymologia:

od prasł. *jęti → jąć (1.2), chwycić, złapać^[8]

(1.2) źródłosłów dla pol. jeniec → jęty w niewolę

uwagi:

obecnie używany jest tylko w czasie przeszłym i bezokoliczniku

źródła:

1. ↑ ^{Skocz do:1,0 1,1} Zygmunt Saloni, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Włodzimierz Gruszczyński, Danuta Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego na płycie CD, Warszawa, 2012, ISBN 978–83–927277–2-9.
2. Skocz do góry↑  Hasło jąć w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
3. Skocz do góry↑  Hasło jąć się w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
4. Skocz do góry↑  Hasło Jąć w: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. II, s. 149, Warszawa 1900–1927.
5. Skocz do góry↑  Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
6. Skocz do góry↑ Daniel Naborowski: Do jednej o Kupidynie
7. Skocz do góry↑ Józef Wybicki: Hymn Polski, wersja pierwotna
8. Skocz do góry↑  Porada „rękojeść” w: Poradnia Językowa PWN.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/j%C4%85%C4%87

jąć

Polish

Etymology

From Proto-Slavic*ęti. Ultimately from Proto-Indo-European*h₁em-. Cognates include  Lithuanian im̃ti and Latin emō.

Pronunciation

IPA^(key): /jɔɲt͡ɕ/

Verb

jąćpf

1. (transitive, archaic) to seize, to take

   Niemiec, Moskal nie osiędzie, gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza.

2. (dated) to begin

Usage notes

In contemporary Polish the verb jąć is used exclusively in the past tense and the infinitive.

Conjugation

Conjugation of jąć pf

singular			plural
person	m	f	n	m pers	m anim, m inan, n, f
infinitive		jąć
future tense	1st	jmę			jmiemy
	2nd	jmiesz			jmiecie
	3rd	jmie			jmą
past tense	1st	jąłem	jęłam	jęliśmy	jęłyśmy
	2nd	jąłeś	jęłaś	jęliście	jęłyście
	3rd	jął	jęła	jęło	jęli	jęły
conditional	1st	jąłbym	jęłabym	jęlibyśmy	jęłybyśmy
	2nd	jąłbyś	jęłabyś	jęlibyście	jęłybyście
	3rd	jąłby	jęłaby	jęłoby	jęliby	jęłyby
imperative	1st	niech jmę			jmijmy
	2nd	jmij			jmijcie
	3rd	niech jmie			niech jmą
passive adjectival participle		jęty	jęta	jęte	jęci	jęte
anterior adverbial participle		jąwszy
impersonal past		jęto
verbal noun		jęcie

Related terms

• (noun) jeniec m

---

UWAGA! Słowo *ęti itd, będzie opisane na początku kolejnej trzeciej części tego wpisu, którego muszę podzielić na mniejsze części, bo taki długi bardzo wolno wczytuje się!

---

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%99tka

jętka (język polski)

jętka (1.1)

wymowa:

IPA: [ˈjɛ̃ntka], AS: [i ̯ẽntka], zjawiska fonetyczne: nazal.• asynch. ę 

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) ent.wodnyowadżyjącybardzokrótko; zob. też jętki w Wikipedii

(1.2) bud.prętpoziomyrozpierającykrokwie; zob. też jętka w Wikipedii

synonimy:

(1.2) podciąg

uwagi:

(1.1) zobacz też: Indeks:Polski – Owady

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) mayfly; (1.2) collar beam
• duński: (1.2) hanebåndn, hanebjækew
• esperanto: (1.1) efemero
• francuski: (1.1) éphémèref; (1.2) entrait retroussém
• hiszpański: (1.1) efímeraf; (1.2) falso tirantem
• niemiecki: (1.1) Eintagsfliegef; (1.2) Kehlbalkenm
• nowogrecki: (1.1) εφημερόπτεροn
• szwedzki: (1.1) dagsländaw

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/j%C4%99tka

jętka

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈjɛn.tka/

Noun

jętkaf

1. mayfly, insect of the order Ephemeroptera
2. collarbeam

Declension

declension of jętka

singular	plural
nominative	jętka	jętki
genitive	jętki	jętek
dative	jętce	jętkom
accusative	jętkę	jętki
instrumental	jętką	jętkami
locative	jętce	jętkach
vocative	jętko	jętki

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/jeniec

jeniec (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈjɛ̇̃ɲɛʦ̑], AS: [i ̯ė̃ńec], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal. wymowa ^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) osoba wzięta do niewoli w czasie wojny; zob. też jeniec w Wikipedii

(1.2) jeden z kamieni w go; zob. też jeniec (go) w Wikipedii

odmiana:

(1.1–2)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	jeniec	jeńcy
dopełniacz	jeńca	jeńców
celownik	jeńcowi	jeńcom
biernik	jeńca	jeńców
narzędnik	jeńcem	jeńcami
miejscownik	jeńcu	jeńcach
wołacz	jeńcu	jeńcy

przykłady:

(1.1) Prawo międzynarodowe nakazuje godne traktowanie jeńców.

kolokacje:

(1.1) jeniec wojenny • brać jeńców

synonimy:

---

(1.1) hist. braniec UWAGA! Bo”R, WaR, GaR, BRaC’, jak w Burszytn!

---

hiponimy:

(1.1) hist. janczar, hist. jasyr

wyrazy pokrewne:

przym. jeniecki

rzecz. jeniectwo n

czas. jąć

etymologia:

pol. jąć

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) captive, prisoner of war, POW
• arabski: (1.1) أخيذ ,أسير حرب ,أسير
• białoruski: (1.1) палонныm, ваеннапалонныm
• duński: (1.1) krigsfangew
• fiński: (1.1) sotavanki
• francuski: (1.1) prisonnier de guerrem
• hiszpański: (1.1) cautivom, prisionero de guerram
• holenderski: (1.1) krijgsgevangenem/f
• islandzki: (1.1) stríðsfangim, fangim
• japoński: (1.1) 捕虜(ほりょ)
• jidysz: (1.1) געפֿאַנגענערm (gefangener)
• niemiecki: (1.1) (Kriegs-)Gefangenerm, (Kriegs-)Gefangenef
• nowogrecki: (1.1) αιχμάλωτοςm, αιχμάλωτος πολέμουm
• rosyjski: (1.1) пленный, военнопленный
• słowacki: (1.1) zajatec
• szwedzki: (1.1) krigsfångew
• ukraiński: (1.1) полоненийm

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%85ka%C5%82a

jeniec

Polish

Pronunciation

Noun

jeniecm pers

1. captive
2. prisoner of war

Declension

declension of jeniec

singular	plural
nominative	jeniec	jeńcy
genitive	jeńca	jeńców
dative	jeńcowi	jeńcom
accusative	jeńca	jeńców
instrumental	jeńcem	jeńcami
locative	jeńcu	jeńcach
vocative	jeńcu/jeńcze	jeńcy

Derived terms

• jeniecki

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wieniec

wieniec (język polski)

wieniec (1.1)

wieniec (1.2) kwiatów

wieniec (1.3) koła zębatego

wieniec (1.4) jelenia

wieniec (1.7) wokół Księżyca

wieniec (1.8) frankfurcki

wymowa:

IPA: [ˈvʲjɛ̇̃ɲɛʦ̑], AS: [vʹi ̯ė̃ńec], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• i → j  wymowa ^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) wiązanka w kształcie kręgu upleciona z kwiatów, liści, gałązek lub kłosów

(1.2) kolisty przedmiot albo kilka przedmiotów nawleczonych na coś, związanych lub splecionych, kilka osób lub zwierząt ustawionych na kształt koła

(1.3) techn. zewnętrzna, obwodowa część koła np. zębatego lub tarczy

(1.4) łow.porożejelenia

(1.5) bud.wzmacniającyelementkonstrukcjiwieńczącyją; zob. też wieniec (budownictwo) w Wikipedii

(1.6) liter.popularnawstarożytnościforma, zbiórpoetycki

(1.7) meteorol.zjawiskooptycznezachodzące, gdySłońcelubKsiężycsąprzesłoniętecienkąwarstwąchmurlubmgły; zob. też wieniec (zjawisko optyczne) w Wikipedii

(1.8) kulin.rodzajciastadrożdżowegolubtortuwkształcie wieńca (1.1)

odmiana:

(1)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	wieniec	wieńce
dopełniacz	wieńca	wieńców
celownik	wieńcowi	wieńcom
biernik	wieniec	wieńce
narzędnik	wieńcem	wieńcami
miejscownik	wieńcu	wieńcach
wołacz	wieńcu	wieńce

przykłady:

(1.1) Delegacja złożyła wieniec pod pomnikiem powstańców.

(1.2) Pod okapem suszyły się wieńce grzybów.

(1.2) Wokół leżącego na murawie bramkarza utworzył się wieniec zawodników.

kolokacje:

(1.1) wieniec dożynkowy/wawrzynowy/pogrzebowy/poetycki • wieniec laurowy

synonimy:

(1.1) wianek, stroik

(1.2) girlanda, krąg

(1.4) rogi, poroże

wyrazy pokrewne:

rzecz.wianuszekmrz, wieńcówka, zwieńczenie, wianek

czas.uwieńczać, uwieńczyć, wieńczyć, zwieńczać, zwieńczyć

przym.aortalno-wieńcowy, uwieńczający, uwieńczony, wieńcowy, wieńczący,  zwieńczający,  zwieńczony

przysł.wieńcowo

związki frazeologiczne:

wieniec męczeński

uwagi:

zob. też wieniec w Wikipedii

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) wreath
• esperanto: (1.1) krono
• francuski: (1.1) couronnef, guirlandef; (1.2) chapeletm, filefcerclem
• hiszpański: (1.1) coronaf, guirnaldaf; (1.2) ristraf, sartafcorrom, corrillom, cercom
• niemiecki: (1.1) Kranzm; (1.2) Kranzm
• nowogrecki: (1.6) στεφάνιn
• rosyjski: (1.1) вено́к m
• sanskryt: (1.1) आपीडm
• szwedzki: (1.1) kransw
• ukraiński: (1.1) віно́к m
• wilamowski: (1.1) krancm, kraoncm; (1.2) krancm, kraoncm

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/wieniec

wieniec

Polish

Etymology

From Proto-Slavic *věnьcь. Cognate with Lower Sorbian wěnc, Upper Sorbian wěnc,  Czech věnec,  Old Church Slavonic вѣньць (věnĭcĭ), Russian вене́ц (venéc).

Pronunciation

Noun

wieniec m inan

1. wreath (ornamental circular band)

Declension

declension of wieniec

	singular	plural
nominative	wieniec	wieńce
genitive	wieńca	wieńców
dative	wieńcowi	wieńcom
accusative	wieniec	wieńce
instrumental	wieńcem	wieńcami
locative	wieńcu	wieńcach
vocative	wieńcu	wieńce

Further reading

• wieniec in Polish dictionaries at PWN

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/janczar#pl

janczar (język polski)

janczarzy (1.1)

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

---

(1.1) hist. wojsk. żołnierz dawnej regularnej, doborowej piechoty tureckiej, tworzonej początkowo z młodych chrześcijańskich brańców zmuszonych do przyjęciaislamu

---

odmiana:

(1.1)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	janczar	janczarzy / janczarowie
dopełniacz	janczara	janczarów
celownik	janczarowi	janczarom
biernik	janczara	janczarów
narzędnik	janczarem	janczarami
miejscownik	janczarze	janczarach
wołacz	janczarze	janczarzy / janczarowie

wyrazy pokrewne:

przym. janczarski

etymologia:

(1.1) węg. janicsár ← tur. yeniçeri

uwagi:

(1.1) zob. też janczarzy w Wikipedii

tłumaczenia:

• białoruski: (1.1) янычарm
• rosyjski: (1.1) янычарm
• słowacki: (1.1) janičiarm
• ukraiński: (1.1) яничарm
• węgierski: (1.1) janicsár

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/janczar

janczar

Polish

Etymology

From Ottoman Turkish يڭيچرى‎‎ (yeniçeri).

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈjan.t͡ʂar/

Noun

janczarm pers

1. (historical) Janissary, member of Turkish elite infantry

Declension

declension of janczar

singular	plural
nominative	janczar	janczarzy
genitive	janczara	janczarów
dative	janczarowi	janczarom
accusative	janczara	janczarów
instrumental	janczarem	janczarami
locative	janczarze	janczarach
vocative	janczarze	janczarzy

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/yeni%C3%A7eri

yeniçeri

Turkish

Etymology

yeni(“new”) +‎ çeri(“soldier”)

Noun

yeniçeri (definite accusative yeniçeriyi, plural yeniçeriler)

1. janissary

Declension

Inflection
Singular	Plural
Nominative	yeniçeri	yeniçeriler
Definite accusative	yeniçeriyi	yeniçerileri
Dative	yeniçeriye	yeniçerilere
Locative	yeniçeride	yeniçerilerde
Ablative	yeniçeriden	yeniçerilerden
Genitive	yeniçerinin	yeniçerilerin

Descendants

• → Danish: janitshar

…..

https://sjp.pl/j%C4%99cie

jęcie

jąć

1. zacząć, począć;
2. chwycić; wziąć;
3. jąć się:
a) zabrać się, wziąć się do czegoś
b) chwycić się czegoś

jęta

1. belka, na której opierają się krokwie dachu; jętka;
2. żerdź w stodole do suszenia lub składania zboża; jętka

…..

https://sjp.pl/j%C4%99t

jęta

1. belka, na której opierają się krokwie dachu; jętka;
2. żerdź w stodole do suszenia lub składania zboża; jętka

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%99cie

jęcie (język polski)

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) rzecz. odczas. od: jąć

odmiana:

(1.1) blm,

przypadek	liczba pojedyncza
mianownik	jęcie
dopełniacz	jęcia
celownik	jęciu
biernik	jęcie
narzędnik	jęciem
miejscownik	jęciu
wołacz	jęcie

antonimy:

(1.1) niejęcie

wyrazy pokrewne:

czas. jąć

…..

https://sjp.pl/uj%C4%99cie

ujęcie

1. sposób opracowania tematu w danym dziele, przedstawienie osób lub przedmiotów na obrazie, fotografii itp.;
2. odcinek taśmy filmowej z obrazem filmowanym trwający od startu kamery do momentu jej zatrzymania;
3. scena filmowa stanowiąca pewną całość;
4. urządzenie lub zespół urządzeń do pobierania wody z rzeki, ze zbiornika lub spod ziemi

ująć

wziąć, uchwycić coś ręką, rękami lub narzędziem; dawniej: objąć kogoś

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/uj%C4%99cie

ujęcie (język polski)

wymowa:

IPA: [uˈjɛ̇̃ɲʨ̑ɛ], AS: [ui ̯ė̃ńće], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ę  wymowa ^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) złapanie, zatrzymanie, schwytanie

(1.2) miejscepobieraniawodyspodziemi, gazuskładowiskowego, ropyitp.

(1.3) fragmentfilmunakręconybezwyłączaniakamery

(1.4) sposóbprzedstawieniaczegośnazdjęciu, obrazieitp.

(1.5) odjęcie, zabranie

(1.6) opis, podsumowanie

odmiana:

(1.1–4)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	ujęcie	ujęcia
dopełniacz	ujęcia	ujęć
celownik	ujęciu	ujęciom
biernik	ujęcie	ujęcia
narzędnik	ujęciem	ujęciami
miejscownik	ujęciu	ujęciach
wołacz	ujęcie	ujęcia

(1.5–6)

przypadek	liczba pojedyncza
mianownik	ujęcie
dopełniacz	ujęcia
celownik	ujęciu
biernik	ujęcie
narzędnik	ujęciem
miejscownik	ujęciu
wołacz	ujęcie

przykłady:

(1.1) Po ujęciu złodzieja odzyskano skradzione pieniądze.

(1.2) Za tym lasem znajduje się ujęcie wody dla miasta.

(1.3) To ujęcie trzeba będzie nakręcić jeszcze raz, bo słońce zaszło za chmury w połowie, a na następnym świeci ono jasno.

(1.5) Ujęcie kilku okien z projektu fasady podniosłoby jej wytrzymałość.

(1.6) Ta książka jest próbą ujęcia całej historii Europy w jednym tomie.

składnia:

ujęcie kogoś / czegośD.

kolokacje:

(1.1) ujęcie bandyty / złoczyńcy / złodzieja

(1.2) ujęcie wody

wyrazy pokrewne:

rzecz.ujmaf, ujmowanien

czas.ująćdk., ujmowaćndk.

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) capture; (1.2) intake; (1.3) shot
• niemiecki: (1.1) Ergreifungf, Ergreifenn; (1.2) Entnahmestellef; (1.3) Aufnahmef; (1.4) Aufnahmef; (1.5) Wegnahmef, Wegnehmenn; (1.6) Zusammenfassungf

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wyj%C4%99cie#pl

wyjęcie (język polski)

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) rzecz. odczas. od: wyjąć

przykłady:

(1.1) Do wyjęcia zworki z dysku potrzebna jest pęseta.

synonimy:

(1.1) wyciągnięcie

antonimy:

(1.1) włożenie

wyrazy pokrewne:

czas. wyjąć dk., wyjmować ndk., powyjmować dk.

rzecz. wyjmowanie n, wyjątek m

przym. wyjątkowy

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wyj%C4%85tek

wyjątek (język polski)

wymowa:

IPA: [vɨˈjɔ̃ntɛk], AS: [vyi ̯õntek], zjawiska fonetyczne: nazal.• asynch. ą 

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) coś, do czego nie stosuje się powszechna reguła

(1.2) fragment, wycinek tekstu

(1.3) inform. w programowaniu: obiekt używany do przerwania normalnego działania programu i przeniesienia informacji o błędzie do innego miejsca programu

przykłady:

(1.3) Gdy przy próbie otwarcia pliku okaże się, że plik ten nie istnieje, rzucany jest wyjątek.

kolokacje:

(1.1) być wyjątkiem • z wyjątkiem • wyjątek od reguły

(1.2) wyjątek z tekstu

(1.3) rzucać/łapać wyjątek

wyrazy pokrewne:

rzecz. wyjęcie n, wyjątkowość f

czas. wyjąć

przym. wyjątkowy

przysł. wyjątkowo

związki frazeologiczne:

wyjątek potwierdza regułę

etymologia:

(1.2) pol. wyjęty^[1]

uwagi:

(1.1) Niepoprawne jest wyrażenie „za wyjątkiem”^[2].

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) exception, excerpt; (1.3) exception, excerpt
• arabski: (1.1) استثناء
• baskijski: (1.1) salbuespen
• bengalski: (1.1) ব্যতিক্রম (byatikrama)
• białoruski: (1.1) выключэнне n
• chorwacki: (1.1) izuzetak m
• czeski: (1.1) výjimka f
• dolnołużycki: (1.1) wuwześe n
• duński: (1.1) undtagelse
• esperanto: (1.1) escepto
• fiński: (1.1) poikkeus
• francuski: (1.1) exception f
• galicyjski: (1.1) excepción f
• górnołużycki: (1.1) wuwzaće n
• gudźarati: (1.1) અપવાદ m (apavāda)
• hindi: (1.1) अपवाद
• hiszpański: (1.1) excepción f; (1.2) extracto m, fragmento m; (1.3) excepción f
• holenderski: (1.1) uitzondering
• islandzki: (1.1) undanskildum
• japoński: (1.1) 例外
• jidysz: (1.1) ויסנעם
• kaszubski: (1.1) wëjimk m
• kataloński: (1.1) excepció
• litewski: (1.1) išimtis m
• macedoński: (1.1) исклучок
• niemiecki: (1.1) Ausnahme f; (1.3) Ausnahme f
• portugalski: (1.1) exceção f
• rosyjski: (1.1) исключение n
• rumuński: (1.1) excepție f
• serbski: (1.1) изузетак m
• słowacki: (1.1) výnimka f
• szwedzki: (1.1) undantag
• ukraiński: (1.1) виняток m
• wietnamski: (1.1) ngoại lệ
• włoski: (1.1) eccezione

źródła:

1. Skocz do góry↑ Renata Grzegorczykowa, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, wyd. III poprawione, Warszawa 1979, s. 18.
2. Skocz do góry↑  Porada „za zaliczeniem – raz jeszcze” w: Poradnia Językowa PWN.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/wyj%C4%85tek

wyjątek

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /vɨˈjɔn̪t̪ɛk/

Noun

wyjątek m inan

1. exception (that which is excepted or taken out from others)
2. excerpt

Declension

declension of wyjątek

	singular	plural
nominative	wyjątek	wyjątki
genitive	wyjątku	wyjątków
dative	wyjątkowi	wyjątkom
accusative	wyjątek	wyjątki
instrumental	wyjątkiem	wyjątkami
locative	wyjątku	wyjątkach
vocative	wyjątku	wyjątki

Derived terms

• wyjątkowy

Related terms

• z wyjątkiem

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%99k

jęk (język polski)

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia^[1]

(1.2) żałosny, przeciągły dźwięk wydawany przez niektóre ptaki, wytwarzany przez maszyny, instrumenty muzyczne, szum wiatru itp.^[1]

odmiana:

(1.1)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	jęk	jęki
dopełniacz	jęku	jęków
celownik	jękowi	jękom
biernik	jęk	jęki
narzędnik	jękiem	jękami
miejscownik	jęku	jękach
wołacz	jęku	jęki

synonimy:

(1.1) jęczenie

wyrazy pokrewne:

rzecz.jęczenien, jęknięcien, pojękiwanien

czas.jęczećndk., jęknąćdk., pojękiwaćndk.

przym.jękliwy, jęczący

przysł.jękliwie, jęcząco

etymologia:

od prasł. *ękъ → jęk (1.1), od czasownika *ęčati lub *ękati^[2] (od tego czasownik  pol. jękać) por. bułg. ек, chorw. jek, czes. jak, mac. ек, słc. jak, słń. jek i serb. јек notowane od XVI wieku^[2] źródłosłów dla białor. енк

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) groan, howl, moan; (1.2) groan, howl, moan
• białoruski: (1.1) стогнm (stohn)
• czeski: (1.1) zasténánín
• esperanto: (1.1) ĝemo, lamento
• estoński: (1.1) ohkamine, oie, oigamine
• kaszubski: (1.1) jikm, jãkm, chlëchm, jazgolm
• litewski: (1.1) dejavimasm
• łaciński: (1.1) gemitusm
• łotewski: (1.1) vaidsm
• niemiecki: (1.1) Stöhnenn
• rosyjski: (1.1) причитание, стон, вой; (1.2) стон, вой
• słowacki: (1.1) stonm, zasténánín
• ukraiński: (1.1) стогнанняn (stohnannya)

źródła:

1. ↑ ^{Skocz do:1,0 1,1}  Hasło jęk w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2. ↑ ^{Skocz do:2,0 2,1} Hasło ękъ w: Słownik prasłowiański, red. Franciszek Sławski, t. VI, s. 99, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974–2001, ISBN 83–04–00464-X.

---

UWAGA! Jęczeć / Je”/eNC”+eC’ i Jąkać / Ja”/oNK+aC’.

---

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%99cze%C4%87#pl

jęczeć (język polski)

znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. jęknąć)

(1.1) o człowieku, zwierzętach:wydawać przeciągły, żałosny dźwięk wyrażający ból, cierpienie

(1.2) przen.o instrumentach muzycznych, wietrze, maszynach itp.:dźwięczeć przykro, żałośnie; wydawać jęk

(1.3) wyrażaćżal, narzekać, ubolewać, uskarżać się na coś

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk.brak)

(2.1) płaczliwie domagać się czegoś

(2.2) cierpieć z powodu prześladowań, ucisku itp.

odmiana:

(1.1–3, 2.1–2) koniugacja VIIb

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1.os.	2.os.	3.os.	1.os.	2.os.	3.os.
bezokolicznik		jęczeć
czas teraźniejszy		jęczę	jęczysz	jęczy	jęczymy	jęczycie	jęczą
czas przeszły	m	jęczałem	jęczałeś	jęczał	jęczeliśmy	jęczeliście	jęczeli
	f	jęczałam	jęczałaś	jęczała	jęczałyśmy	jęczałyście	jęczały
	n	jęczałom	jęczałoś	jęczało
tryb rozkazujący		niech jęczę	jęcz	niech jęczy	jęczmy	jęczcie	niech jęczą
pozostałe formy czas przyszły m będę jęczał, będę jęczeć będziesz jęczał, będziesz jęczeć będzie jęczał, będzie jęczeć będziemy jęczeli, będziemy jęczeć będziecie jęczeli, będziecie jęczeć będą jęczeli, będą jęczeć f będę jęczała, będę jęczeć będziesz jęczała, będziesz jęczeć będzie jęczała, będzie jęczeć będziemy jęczały, będziemy jęczeć będziecie jęczały, będziecie jęczeć będą jęczały, będą jęczeć n będę jęczało, będę jęczeć będziesz jęczało, będziesz jęczeć będzie jęczało, będzie jęczeć czas zaprzeszły m jęczałem był jęczałeś był jęczał był jęczeliśmy byli jęczeliście byli jęczeli byli f jęczałam była jęczałaś była jęczała była jęczałyśmy były jęczałyście były jęczały były n jęczałom było jęczałoś było jęczało było forma bezosobowaczasu przeszłego jęczano tryb przypuszczający m jęczałbym, byłbym jęczał jęczałbyś, byłbyś jęczał jęczałby, byłby jęczał jęczelibyśmy, bylibyśmy jęczeli jęczelibyście, bylibyście jęczeli jęczeliby, byliby jęczeli f jęczałabym, byłabym jęczała jęczałabyś, byłabyś jęczała jęczałaby, byłaby jęczała jęczałybyśmy, byłybyśmy jęczały jęczałybyście, byłybyście jęczały jęczałyby, byłyby jęczały n jęczałobym, byłobym jęczało jęczałobyś, byłobyś jęczało jęczałoby, byłoby jęczało imiesłów przymiotnikowy czynny m jęczący, niejęczący f jęcząca, niejęcząca jęczące, niejęczące n jęczące, niejęczące imiesłów przysłówkowy współczesny jęcząc, nie jęcząc rzeczownik odczasownikowy jęczenie, niejęczenie

wyrazy pokrewne:

rzecz.jęk mrz, jękliwość f, jęczenie n, jęknięcie n, najęczenie n, odjęknięcie n, pojęczenie n, pojękiwanie n, przejęczenie n, rozjęczenie n, wyjęczenie n, wyjękiwanie n, wyjęknięcie n, zajęczenie n

czas.jęknąć dk., najęczeć dk., odjęknąć dk., pojęczeć dk., pojękiwać ndk., przejęczeć dk., rozjęczeć dk., wyjęczeć dk., wyjękiwać ndk., wyjęknąć dk., zajęczeć dk.

przym.jęczący, jękliwy

przysł.jęcząco, jękliwie

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) groan, moan, wail, squawk, whine
• rosyjski: (1.1) стонать, ныть, охать, кряхтеть, стенать

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/j%C4%99cze%C4%87

jęczeć

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈjɛn.t͡ʂɛt͡ɕ/

Verb

jęczeć impf (perfective jęknąć)

1. to moan
2. (colloquial) to whine, to complain

Conjugation

Conjugation of jęczećimpf

singular			plural
person	m	f	n	m pers	m anim, m inan, f, n
infinitive		jęczeć
present tense	1st	jęczę			jęczymy
	2nd	jęczysz			jęczycie
	3rd	jęczy			jęczą
past tense	1st	jęczałem	jęczałam	jęczeliśmy	jęczałyśmy
	2nd	jęczałeś	jęczałaś	jęczeliście	jęczałyście
	3rd	jęczał	jęczała	jęczało	jęczeli	jęczały
future tense	1st	będę jęczał1	będę jęczała1	będziemy jęczeli1	będziemy jęczały1
	2nd	będziesz jęczał1	będziesz jęczała1	będziecie jęczeli1	będziecie jęczały1
	3rd	będzie jęczał1	będzie jęczała1	będzie jęczało1	będą jęczeli1	będą jęczały1
conditional	1st	jęczałbym	jęczałabym	jęczelibyśmy	jęczałybyśmy
	2nd	jęczałbyś	jęczałabyś	jęczelibyście	jęczałybyście
	3rd	jęczałby	jęczałaby	jęczałoby	jęczeliby	jęczałyby
imperative	1st	—			jęczmy
	2nd	jęcz			jęczcie
	3rd	niech jęczy			niech jęczą
active adjectival participle		jęczący	jęcząca	jęczące	jęczący	jęczące
contemporary adverbial participle		jęcząc
impersonal past		jęczano
verbal noun		jęczenie
1or: będę jęczeć, będziesz jęczeć etc.

…..

https://sjp.pl/j%C4%85ka%C4%87

jąkać

1. mówić coś niezrozumiale; bąkać;
2. jąkać się: mieć wadę wymowy polegającą na przerywaniu lub powtarzaniu głosek; zacinać się

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%85ka%C4%87#pl

jąkać (język polski)

znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany

(1.1) rzad. mówić w sposób nieskładny, mało zrozumiały

czasownik zwrotny niedokonany jąkać się

(2.1) mówić przerywanymi sylabami, powtarzanymi głoskami, z powodu zdenerwowania lub wady wymowy

(2.2) mieć wadę wymowy cechującą się zaburzeniami jak opisano w (2.1)

synonimy:

(1.1) dukać, jąkać się, zacinać się

wyrazy pokrewne:

rzecz.jąkała mos f, jąkanie n

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) stammer, falter; (2.1) falter, stutter, stumble, amer.hem and haw
• wilamowski: (1.1) jonkȧn

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/j%C4%85ka%C4%87

jąkać

Polish

Pronunciation

IPA^(key): /ˈjɔŋ.kat͡ɕ/

Verb

jąkać impf

1. (reflexive) to stammer, to stutter

Conjugation

Conjugation of jąkać impf

		singular			plural
	person	m	f	n	m pers	m anim, m inan, f, n
infinitive		jąkać
present tense	1st	jąkam			jąkamy
	2nd	jąkasz			jąkacie
	3rd	jąka			jąkają
past tense	1st	jąkałem	jąkałam		jąkaliśmy	jąkałyśmy
	2nd	jąkałeś	jąkałaś		jąkaliście	jąkałyście
	3rd	jąkał	jąkała	jąkało	jąkali	jąkały
future tense	1st	będę jąkał1	będę jąkała1		będziemy jąkali1	będziemy jąkały1
	2nd	będziesz jąkał1	będziesz jąkała1		będziecie jąkali1	będziecie jąkały1
	3rd	będzie jąkał1	będzie jąkała1	będzie jąkało1	będą jąkali1	będą jąkały1
conditional	1st	jąkałbym	jąkałabym		jąkalibyśmy	jąkałybyśmy
	2nd	jąkałbyś	jąkałabyś		jąkalibyście	jąkałybyście
	3rd	jąkałby	jąkałaby	jąkałoby	jąkaliby	jąkałyby
imperative	1st	—			jąkajmy
	2nd	jąkaj			jąkajcie
	3rd	niech jąka			niech jąkają
active adjectival participle		jąkający	jąkająca	jąkające	jąkający	jąkające
contemporary adverbial participle		jąkając
verbal noun		jąkanie
1 or: będę jąkać, będziesz jąkać etc.

Derived terms

• jąkała / https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%85ka%C5%82a

…..

https://sjp.pl/wzi%C4%85%C4%87

wziąć

1. chwycić
2. nabyć
3. zdobyć
4. pobrać
5. przyjąć
6. podjąć się
7. pokonać
8. zażyć
9. zostać pobitym
10. użyć
11. uznać za coś
12. dokonać
13. wziąć się:
a) złapać się
b) objąć się nawzajem
c) posłużyć się
d) zdobyć się na coś
e) powstać * formy trybu rozkazującego „weźmij” itp. mocno przestarzałe

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wzi%C4%85%C4%87

wziąć (język polski)

wymowa:

IPA: [vʲʑɔ̇̃ɲʨ̑], AS: [vʹźo̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ą  wymowa ^?/i

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) aspekt dokonany od:brać

(1.2) skorzystać z czegoś

(1.3) zastosować, zażyć

(1.4) pot.odbyć stosunek seksualny

czasownik nieprzechodni

(2.1) pot.wskazuje na niespodziewaną czynność wyrażoną innym czasownikiem, często z dodatkowym znaczeniem nie przejmowania się opinią innych osób

(2.2) pot.wzmacnia tryb rozkazujący

czasownik zwrotny wziąć się

(3.1) pot.zacząć coś robić

odmiana:

koniugacja Xc

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1.os.	2.os.	3.os.	1.os.	2.os.	3.os.
bezokolicznik		wziąć
czas przyszły prosty		wezmę	weźmiesz	weźmie	weźmiemy	weźmiecie	wezmą
czas przeszły	m	wziąłem	wziąłeś	wziął	wzięliśmy	wzięliście	wzięli
	f	wzięłam	wzięłaś	wzięła	wzięłyśmy	wzięłyście	wzięły
	n	wzięłom	wzięłoś	wzięło
tryb rozkazujący		niech wezmę	weź, rzad. weźmij[1]	niech weźmie	weźmy, rzad. weźmijmy[1]	weźcie, rzad. weźmijcie[1]	niech wezmą
pozostałe formy czas zaprzeszły m wziąłem był wziąłeś był wziął był wzięliśmy byli wzięliście byli wzięli byli f wzięłam była wzięłaś była wzięła była wzięłyśmy były wzięłyście były wzięły były n wzięłom było wzięłoś było wzięło było forma bezosobowaczasu przeszłego wzięto tryb przypuszczający m wziąłbym, byłbym wziął wziąłbyś, byłbyś wziął wziąłby, byłby wziął wzięlibyśmy, bylibyśmy wzięli wzięlibyście, bylibyście wzięli wzięliby, byliby wzięli f wzięłabym, byłabym wzięła wzięłabyś, byłabyś wzięła wzięłaby, byłaby wzięła wzięłybyśmy, byłybyśmy wzięły wzięłybyście, byłybyście wzięły wzięłyby, byłyby wzięły n wzięłobym, byłobym wzięło wzięłobyś, byłobyś wzięło wzięłoby, byłoby wzięło imiesłów przymiotnikowy przeszły m wzięty wzięci f wzięta wzięte n wzięte imiesłów przysłówkowy uprzedni wziąwszy rzeczownik odczasownikowy wzięcie, niewzięcie

przykłady:

(1.1) Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane.^[2]

(1.4) – Weź mnie, weź – szeptała urywanym głosem – bo się spalę na popiół… Drapieżnymi chwytami zdarła z niego kołdrę i przywarła doń całym ciałem.^[3]

(2.1) Ona jeszcze kiedy weźmie i dom podpali.^[4]

(2.1) Wszyscy tak bardzo na niego liczyli, a on wziął, wyjechał do Ameryki.

(2.2) Weź, dziecko, i nie krzycz. Któż widział krzyczeć?^[5]

(3.1) Bardzo powoli powracały mi siły, tak iż dopiero po dwóch tygodniach mogłem się wziąć do dalszego wyprzątania groty.^[6]

składnia:

(2.1) wziąć (i) + inny czasownik w takiej samej formie gramatycznej

(2.2) weź (i) + inny czasownik w trybie rozkazującym

(3.1) wziąć się do + D.

synonimy:

(1.1) zabrać, podjąć

(1.3) zażyć, zastosować

wyrazy pokrewne:

rzecz.wziątka f, wzięcie n

związki frazeologiczne:

wziąć pod swoje skrzydła • wziąć na luz • wziąć na swoje barki • wziąć w łeb • wziąć nogi za pas • wziąć się za łby • wziąć kurs (na) • wziąć miarę • wziąć na barana • wziąć pod uwagę • wziąć rozmach • wziąć udział • wziąć w dzierżawę • lepiej wziąć skarb w żonie niż za żonę

etymologia:

pol.wz- + jąć, od prasł. *vъzęti^[7]

uwagi:

Niepoprawne są:

• forma bezokolicznika „wziąść”
• formy czasy przyszłego „(ja) weźnę”, „(ty) weźniesz”, „(on) weźnie”, „(my) weźniemy”, „(wy) weźniecie” i „(oni) wieźną”
• formy czasu przeszłego „(ja) wzięłem”, „(ty) wzięłeś”^[8].

tłumaczenia:

(1.1) dla języków nierozróżniających aspektówzobacz listę tłumaczeń w haśle:brać

• polski język migowy: (w zapisie SignWriting)
• rosyjski: (1.1) взять; (1.2) взять; (1.3) испо́льзовать
• ukraiński: (1.1) взяти; (1.2) взяти
• wilamowski: (1.1) nama, nāma, naoma

źródła:

1. ↑ ^{Skocz do:1,0 1,1 1,2}  Hasło wziąć w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
2. Skocz do góry↑ Ewangelia wg Świętego Jana, rozdział 20, werset 22 (Biblia Tysiąclecia).
3. Skocz do góry↑ Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Prokurator Alicja Horn, rozdział 11.
4. Skocz do góry↑ Maria Dąbrowska: Noce i dnie.
5. Skocz do góry↑ Stefan Żeromski: Dzieje grzechu, tom II, rozdział XIX.
6. Skocz do góry↑ Daniel Defoe: Przypadki Robinsona Cruzoe, rozdział XX.
7. Skocz do góry↑ Dlaczego poprawną formą jest właśnie wziąć? w: Poradnia językowa UŚ.
8. Skocz do góry↑ Hasło brać – wziąć w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, s. 54, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1980, ISBN 83–01–03811-X.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/wzi%C4%85%C4%87

wziąć

Polish

Etymology

From Proto-Slavic*vъzęti.

Pronunciation

Verb

wziąć pf (imperfective brać)

1. (transitive) to take

Conjugation

Conjugation of wziąćpf

singular			plural
person	m	f	n	m pers	m anim, m inan, n, f
infinitive		wziąć
future tense	1st	wezmę			weźmiemy
	2nd	weźmiesz			weźmiecie
	3rd	weźmie			wezmą
past tense	1st	wziąłem	wzięłam	wzięliśmy	wzięłyśmy
	2nd	wziąłeś	wzięłaś	wzięliście	wzięłyście
	3rd	wziął	wzięła	wzięło	wzięli	wzięły
conditional	1st	wziąłbym	wzięłabym	wzięlibyśmy	wzięłybyśmy
	2nd	wziąłbyś	wzięłabyś	wzięlibyście	wzięłybyście
	3rd	wziąłby	wzięłaby	wzięłoby	wzięliby	wzięłyby
imperative	1st	niech wezmę			weźmy
	2nd	weź			weźcie
	3rd	niech weźmie			niech wezmą
passive adjectival participle		wzięty	wzięta	wzięte	wzięci	wzięte
anterior adverbial participle		wziąwszy
impersonal past		wzięto
verbal noun		wzięcie

Synonyms

• zabrać

Derived terms

• (noun) wziątka

Related terms

Verbs related to wziąć

• (Old Polish) jąć
  • dojmować impf / dojąć pf
  • obejmować impf / objąć pf
  • odejmować impf / odjąć pf
  • najmować (się) impf / nająć pf
    • wynajmować impf / wynająć pf
  • podejmować impf / podjąć pf
  • pojmować impf / pojąć pf
  • przejmować (się) impf / przejąć pf
  • przyjmować impf / przyjąć pf
  • ujmować (się) impf / ująć pf
  • zajmować (się) impf / zająć (się) pf
  • zdejmować impf / zdjąć pf

Further reading

• wziąć in Polish dictionaries at PWN

…..

https://sjp.pwn.pl/slowniki/wzi%C4%99cie.html

wzięcie

wzięcie

wziąć wez•mę, weź•miesz, wez•mą; weź, weź•cie; wziął, wzięła, wzięli; wziąwszy; wzięty

wzięty; wzięci

wzięcie, wziętość «uznanie i popularność»

1. «chwycić, objąć kogoś lub coś, przystosowując do niesienia lub trzymania»

2. «udać się z kimś, z czymś dokądś»

3. «otrzymać na własność lub do okresowego użytkowania»

4. «kupić, wynająć lub wypożyczyć coś»

5. «zdobyć kogoś, coś siłą»

6. «skorzystać z czegoś»

7. «otrzymać coś jako zapłatę»

8. «zobowiązać się do czegoś»

9. «użyć czegoś jako leku lub zastosować coś jako zabieg leczniczy, higieniczny»

10. «użyć czegoś w jakimś celu»

11. «w połączeniu z rzeczownikami nazywającymi czynności: dokonać tych czynności, np. Wziąć rozpęd.»

12. «pobrać coś skądś»

13. «powierzyć komuś jakąś funkcję»

14. «pokonać kogoś, jakąś trudność»

15. «włożyć coś na siebie»

16. «nadać określoną pozycję jakiejś części ciała, zwykle cofając lub przybliżając ją do tułowia»

17. pot. «wzbudzić zainteresowanie, zachwyt»

18. pot. «o chorobie: zaatakować kogoś»

19. «zostać zainspirowanym przez kogoś lub przez coś»

20. «o uczuciach, wrażeniach: opanować kogoś»

21. «pojąć coś w jakiś sposób»

22. «zostać pobitym»

23. «zwykle o jakichś cechach, nawykach: odziedziczyć je po kimś»

wzięty «cieszący się uznaniem i popularnością»

Synonimy

wzięcie pot.

• wziętość

wzięty

• poszukiwany

do wzięcia pot.

• wolny

panna do wzięcia

• panna na wydaniu

niech to diabli (porwą, wezmą) pot.

• do diabła

wziąć na kieł

• zawziąć się

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wzi%C4%99cie

wzięcie (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈvʲʑɛ̇̃ɲʨ̑ɛ], AS: [vʹźė̃ńće], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ę 

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) rzecz. odczas.od:wziąć

odmiana:

(1.1) blm,

przypadek	liczba pojedyncza
mianownik	wzięcie
dopełniacz	wzięcia
celownik	wzięciu
biernik	wzięcie
narzędnik	wzięciem
miejscownik	wzięciu
wołacz	wzięcie

antonimy:

(1.1) niewzięcie

wyrazy pokrewne:

czas.wziąć

rzecz.wziątkaf

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/v%D1%8Az%C4%99ti

Reconstruction:Proto-Slavic/vъzęti

Proto-Slavic

Etymology

From *vъz-(“in return for; up,down”) +‎ *ęti (“take”).

Verb

*vъzęti?

1. This term needs a translation to English. Please help out and add a translation, then remove the text {{rfdef}}.

Conjugation

This verb needs an inflection-table template.

Descendants

• East Slavic:
  • Belarusian: ўзяць (ŭzjacʹ)
  • Russian: взять (vzjatʹ)
  • Ukranian: взяти (vzjati)
• South Slavic:
  • Old Church Slavonic:

    Cyrillic: възѧти (vŭzęti)

  • Serbo-Croatian:

    Cyrillic: у̀зе̄ти, взети / зети

    Latin: ùzēti, vzeti / zeti

  • Slovene: vzeti
• West Slavic:
  • Czech: vzít
  • Polish: wziąć
  • Slovak: vziať

References

• Derksen, Rick (2008) Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, ↑ISBN, page 158
• Trubačev O. N., editor (1979), “*ęti, *jьmǫ”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 06, Moscow: Nauka, page 71

…..

https://sjp.pwn.pl/sjp/ziec;2546155.html

zięć

mąż córki

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/zi%C4%99%C4%87

zięć (język polski)

wymowa:

IPA: [ʑɛ̇̃ɲʨ̑], AS: [źė̃ńć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ę  wymowa ^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) mążcórki

odmiana:

(1.1)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	zięć	zięciowie
dopełniacz	zięcia	zięciów
celownik	zięciowi	zięciom
biernik	zięcia	zięciów
narzędnik	zięciem	zięciami
miejscownik	zięciu	zięciach
wołacz	zięciu	zięciowie

przykłady:

(1.1) Mój zięć jest bardzo uprzejmy.

hiperonimy:

(1.1) powinowaty

uwagi:

zob. też zięć w Wikicytatach

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) son-in-law
• arabski: (1.1) صهرm (ṣihr), زوج الابنةm (zawj al-ibna), ختنm (ẖatn)
• baskijski: (1.1) suhi
• birmański: (1.1) (sa.mak)
• chorwacki: (1.1) zetm
• czeski: (1.1) zeťm
• francuski: (1.1) beau-filsm
• gudźarati: (1.1) જમાઇm (jamā’i)
• hiszpański: (1.1) yernom
• holenderski: (1.1) schoonzoon
• irlandzki: (1.1) cliamhainm
• islandzki: (1.1) tengdasonurm
• kataloński: (1.1) gendrem
• krymskotatarski: (1.1) kiyev
• luksemburski: (1.1) Eedemm
• macedoński: (1.1) зетm
• niemiecki: (1.1) Schwiegersohnm
• nowogrecki: (1.1) γαμπρόςm (gamprós)
• rosyjski: (1.1) зятьm
• rumuński: (1.1) ginerem
• słowacki: (1.1) zať
• szwedzki: (1.1) svärsonw, mågw
• tajski: (1.1) ลูกเขย (loog.keuy)
• ukraiński: (1.1) зятьm
• węgierski: (1.1) vő
• wilamowski: (1.1) adumm

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/zi%C4%99%C4%87

zięć

Polish

Etymology

From Proto-Slavic*zętь, from Proto-Indo-European*ǵenh₁-.

Pronunciation

Noun

zięćm pers

1. son-in-law

Declension

declension of zięć

singular	plural
nominative	zięć	zięciowie
genitive	zięcia	zięciów
dative	zięciowi	zięciom
accusative	zięcia	zięciów
instrumental	zięciem	zięciami
locative	zięciu	zięciach
vocative	zięciu	zięciowie

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/z%C4%99t%D1%8C

Reconstruction:Proto-Slavic/zętь

Proto-Slavic

Etymology

---

From a derivative of Proto-Indo-European*ǵenh₁-(“to produce, give birth”), cf. *ǵénh₁tis (“birth, production”). Compare also Latvian  znots(“son in law”).

---

Noun

*zę̀tьm

1. son-in-law

Declension

*zę̀tь (i-stem, accent paradigm a)

Singular	Dual	Plural
Nominative	*zę̀tь	*zęti	*zę̀tьjē, *zę̀ťē*
Accusative	*zę̀tь	*zęti	*zę̀ti
Genitive	*zę̀tī	*zętьju, *zęťu*	*zę̀tьjь, *zę̀tī*
Locative	*zę̀tī	*zętьju, *zęťu*	*zę̀tьxъ
Dative	*zę̀ti	*zętьma	*zę̀tьmъ
Instrumental	*zę̀tьmь	*zętьma	*zę̀tьmī
Vocative	*zęti	*zęti	*zę̀tьjē, *zę̀ťē*

^* The second form occurs in languages that contract early across /j/ (e.g. Czech), while the first form occurs in languages that do not (e.g. Russian).

See also

• Parents: *otъ/*otьcь + *mati
  • of wife: *tьstь + *tьšča
  • of husband: *svekrъ + *svekry

• Siblings: *bratrъ, *sestra
  • of wife: *šurь, *svěstь/*svьstь
  • of husband: *děverь, *zъly
  • of father: *strъjь, ?
  • of mother: *ujь, ?

• Spouse: *žena, *mǫžь
  • of child: *snъxa, *zętь
  • of husband’s brother: *ętry

• Children: *synъ, *dъťi
  • of child: *vъnukъ, ?
  • of sibling: *netьjь, *neti/*nestera

• Nursery words: *tata, *mama, *dada, *teta, *nana, *nena, *dědъ, *baba, *lola, *lelja
• Unsorted: *ova (“grandmother”), *sěmьja

Descendants

• East Slavic:
  • Belarusian: зяць (zjacʹ)
  • Russian: зять (zjatʹ)
  • Ukrainian: зять (zjatʹ)
• South Slavic:
  • Old Church Slavonic: зѧть (zętĭ)
  • Bulgarian: зет (zet)
  • Macedonian: зет (zet)
  • Serbo-Croatian

    Cyrillic: зет

    Latin: zet

  • Slovene: zȅt (tonal orthography)
• West Slavic:
  • Czech: zeť
  • Polish: zięć
  • Slovak: zať

---

UWAGA! Wg mnie Zięć / Zie”/eNC’ nie pochodzi od Proto-Indo-European*ǵenh₁-(“to produce, give birth”), cf. *ǵénh₁tis (“birth, production”), a od Wzięcie / WZ+ie”/eNCie, bo on Bierze / BieR”e sobie córkę, za żonę!!!

---

…..

https://sjp.pwn.pl/sjp/zajac;2542516.html

zająć — zajmować

1. «zapełnić sobą lub czymś jakąś przestrzeń lub powierzchnię»

2. «usiąść lub stanąć w określonym miejscu»

3. «znaleźć się na jakimś miejscu w klasyfikacji, hierarchii itp.»

4. «zacząć użytkować jakieś pomieszczenie»

5. «skorzystać z jakiegoś pomieszczenia lub urządzenia»

6. «wziąć coś w posiadanie»

7. «dać komuś coś do roboty lub do zabawy»

8. «wypełnić czymś określony czas»

9. «wzbudzić czyjąś ciekawość»

10. «położyć na czymś areszt»

11. «o chorobach: rozszerzyć działanie na jakiś organ»

12. «o ogniu: rozprzestrzenić się»

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/zaj%C4%85%C4%87

zająć (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈzajɔ̇̃ɲʨ̑], AS: [zai ̯o̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: podw. art.• nazal.• asynch. ą  wymowa ^?/i

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) aspekt dokonany od:zajmować

odmiana:

(1.1) koniugacja Xc

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1.os.	2.os.	3.os.	1.os.	2.os.	3.os.
bezokolicznik		zająć
czas przyszły prosty		zajmę	zajmiesz	zajmie	zajmiemy	zajmiecie	zajmą
czas przeszły	m	zająłem	zająłeś	zajął	zajęliśmy	zajęliście	zajęli
	f	zajęłam	zajęłaś	zajęła	zajęłyśmy	zajęłyście	zajęły
	n	zajęłom	zajęłoś	zajęło
tryb rozkazujący		niech zajmę	zajmij	niech zajmie	zajmijmy	zajmijcie	niech zajmą
pozostałe formy czas zaprzeszły m zająłem był zająłeś był zajął był zajęliśmy byli zajęliście byli zajęli byli f zajęłam była zajęłaś była zajęła była zajęłyśmy były zajęłyście były zajęły były n zajęłom było zajęłoś było zajęło było forma bezosobowaczasu przeszłego zajęto tryb przypuszczający m zająłbym, byłbym zajął zająłbyś, byłbyś zajął zająłby, byłby zajął zajęlibyśmy, bylibyśmy zajęli zajęlibyście, bylibyście zajęli zajęliby, byliby zajęli f zajęłabym, byłabym zajęła zajęłabyś, byłabyś zajęła zajęłaby, byłaby zajęła zajęłybyśmy, byłybyśmy zajęły zajęłybyście, byłybyście zajęły zajęłyby, byłyby zajęły n zajęłobym, byłobym zajęło zajęłobyś, byłobyś zajęło zajęłoby, byłoby zajęło imiesłów przymiotnikowy przeszły m zajęty zajęci f zajęta zajęte n zajęte imiesłów przysłówkowy uprzedni zająwszy rzeczownik odczasownikowy zajęcie, niezajęcie

wyrazy pokrewne:

ims.zajęty

rzecz.zajęcien

czas.zajmować

tłumaczenia:

(1.1) dla języków nierozróżniających aspektówzobacz listę tłumaczeń w haśle:zajmować

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/zaj%C4%99cie#pl

zajęcie (język polski)

wymowa:

IPA: [zaˈjɛ̇̃ɲʨ̑ɛ], AS: [zai ̯ė̃ńće], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ę  wymowa ^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) praca, robota, czynność, zajmowaniesięczymś

(1.2) praw.aresztnałożonynaczyjąśwłasność

(1.3) rzecz. odczas.od:zająć

odmiana:

(1.1–2)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	zajęcie	zajęcia
dopełniacz	zajęcia	zajęć
celownik	zajęciu	zajęciom
biernik	zajęcie	zajęcia
narzędnik	zajęciem	zajęciami
miejscownik	zajęciu	zajęciach
wołacz	zajęcie	zajęcia

(1.3)

przypadek	liczba pojedyncza
mianownik	zajęcie
dopełniacz	zajęcia
celownik	zajęciu
biernik	zajęcie
narzędnik	zajęciem
miejscownik	zajęciu
wołacz	zajęcie

przykłady:

(1.1) Rozwiązywanie krzyżówek uważam za ciekawe zajęcie.

synonimy:

(1.1) profesja

wyrazy pokrewne:

przym.zajęty

czas.zajmowaćndk., zająćdk.

ims.zajęty

rzecz.zajęcianmos

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) job, resource; (1.2) distraint
• arabski: (1.1) شغل
• esperanto: (1.1) profesio; (1.2) okupado
• francuski: (1.1) activité, occupation
• hawajski: (1.1) hana
• hiszpański: (1.1) ocupaciónf, actividadf, ejerciciom, trabajom, empleom; (1.2) embargom
• jidysz: (1.1) מלאָכהf (meloche)
• kataloński: (1.1) ocupacióf
• niemiecki: (1.1) Beschäftigungf
• perski: (1.1) شغل
• rosyjski: (1.1) занятиеn; (1.2) арестm

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/zaj%C4%99cie

zajęcie

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /zaˈjɛɲ.t͡ɕɛ/

Noun

zajęcien

1. engagement, job
2. activity

Declension

declension of zajęcie

singular	plural
nominative	zajęcie	zajęcia
genitive	zajęcia	zajęć
dative	zajęciu	zajęciom
accusative	zajęcie	zajęcia
instrumental	zajęciem	zajęciami
locative	zajęciu	zajęciach
vocative	zajęcie	zajęcia

…..

https://sjp.pwn.pl/sjp/wiazac;2535629.html

wiązać

1. «robić węzeł, kokardę itp., przeplatając i zaciskając końce czegoś»

2. «łączyć ze sobą przedmioty za pomocą sznura, taśmy itp.»

3. «splatać coś z czymś lub wyplatać coś z czegoś»

4. «okręcać ciasno człowieka lub zwierzę sznurem, rzemieniem itp., uniemożliwiając mu poruszanie się»

5. «uwiązywać gdzieś kogoś lub coś za pomocą linki, łańcucha itp.»

6. «stanowić łącznik, więź między ludźmi, rzeczami, zjawiskami»

7. «łączyć komunikacyjnie miejscowości»

8. «łączyć ze sobą dwie różne rzeczy, dostrzegać związek między czymś a czymś lub między kimś a czymś»

9. «zobowiązywać do stosowania, zachowania lub przestrzegania czegoś»

10. «o roślinach: tworzyć pączki, owoce, główki»

11. «o substancjach: być elementem zespalającym coś z czymś»

12. «o substancjach półpłynnych: twardnieć, tężeć»

13. «przyłączać atomy lub cząsteczki tej samej lub innej substancji chemicznej»

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wi%C4%85za%C4%87

wiązać (język polski)

oni wiążą (1.1) węzeł

oni wiążą (1.4) go

wymowa:

IPA: [ˈvʲjɔ̃w̃zaʨ̑], AS: [vʹi ̯õũ̯zać], zjawiska fonetyczne: zmięk.• nazal.• asynch. ą • i → j 

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) splatać, tworząc węzeł

(1.2) łączyć przedmioty razem, używając sznura

(1.3) pakować w chustę związując jej końce

(1.4) krępować kogoś za pomocą sznura

(1.5) tworzyć ciąg logiczny prowadzący od czegoś do czegoś, kojarzyć

(1.6) wojsk. angażować obce oddziały w walkę, uniemożliwiając ich wykorzystanie w innym miejscu

(1.7) być substancją, elementem zespalającym coś z czymś

(1.8) tworzyć wiązanie chemiczne

czasownik nieprzechodni

(2.1) jednoczyć ze sobą ludzi

(2.2) zobowiązywać do czegoś

(2.3) twardnieć, tężeć, tracić elastyczność

odmiana:

koniugacja IX

kolokacje:

(1.1) wiązać supeł / krawat

wyrazy pokrewne:

rzecz.wiązanka f, wiązadło n, wiązanie n, związanie n, zawiązanie n, więź f, więzadło n

czas.związać, powiązać, nawiązać, odwiązać, dowiązać, wywiązać się, przewiązać, przywiązać, obwiązać

przym.wiążący

przysł.wiążąco

związki frazeologiczne:

wiązać koniec z końcem • wiązać stułą • chleb najmocniej wiąże człowieka

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) tie, bind, bundle; (1.5) link, relate
• arabski: (1.1) عصب
• japoński: (1.1) 結ぶ (むすぶ, musubu); (1.2) 結ぶ (むすぶ, musubu); (1.4) 縛る (しばる, shibaru); (1.5) 結び付ける (むすびつける, musubitsukeru), 関連付ける (かんれんづける, kanrenzukeru)
• litewski: (1.1) rišti; (1.2) rišti; (1.4) rišti; (1.5) sieti, susieti
• niemiecki: (1.1) binden; (1.2) binden; (1.3) binden; (1.4) binden; (1.5) binden, verbinden; (1.6) binden; (1.7) binden; (1.8) binden; (2.1) binden, verbinden; (2.2) binden, verbinden; (2.3) binden, verbinden
• rosyjski: (1.1) вязать, связывать; (1.2) связывать; (1.3) завязывать; (1.4) связывать; (1.5) связывать
• szwedzki: (1.1) knyta, binda
• ukraiński: (1.1) в’язати; (1.2) в’язати; (1.3) в’язати; (1.4) в’язати
• wilamowski: (1.1) bynda; (1.2) bynda; (1.3) bynda; (1.4) bynda; (1.5) bynda, ; (1.6) bynda; (1.7) bynda; (1.8) bynda; (2.1) bynda; (2.2) bynda; (2.3) bynda, bynda

…..

https://sjp.pl/wi%C4%99zy

więzy

1. sznury służące do krępowania kogoś lub czegoś
2. przenośnie:
a) to, co kogoś krępuje
b) to, co łączy, jednoczy

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/wi%C4%99zi%C4%87

więzić (język polski)

znaczenia:

czasownik niedokonany

(1.1) trzymaćkogośwwięzieniu (takżeprzenośnie)

odmiana:

(1.1) koniugacja VIa

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1.os.	2.os.	3.os.	1.os.	2.os.	3.os.
bezokolicznik		więzić
czas teraźniejszy		więżę	więzisz	więzi	więzimy	więzicie	więżą
czas przeszły	m	więziłem	więziłeś	więził	więziliśmy	więziliście	więzili
	f	więziłam	więziłaś	więziła	więziłyśmy	więziłyście	więziły
	n	więziłom	więziłoś	więziło
tryb rozkazujący		niech więżę	więź	niech więzi	więźmy	więźcie	niech więżą
pozostałe formy czas przyszły m będę więził, będę więzić będziesz więził, będziesz więzić będzie więził, będzie więzić będziemy więzili, będziemy więzić będziecie więzili, będziecie więzić będą więzili, będą więzić f będę więziła, będę więzić będziesz więziła, będziesz więzić będzie więziła, będzie więzić będziemy więziły, będziemy więzić będziecie więziły, będziecie więzić będą więziły, będą więzić n będę więziło, będę więzić będziesz więziło, będziesz więzić będzie więziło, będzie więzić czas zaprzeszły m więziłem był więziłeś był więził był więziliśmy byli więziliście byli więzili byli f więziłam była więziłaś była więziła była więziłyśmy były więziłyście były więziły były n więziłom było więziłoś było więziło było forma bezosobowaczasu przeszłego więziono tryb przypuszczający m więziłbym, byłbym więził więziłbyś, byłbyś więził więziłby, byłby więził więzilibyśmy, bylibyśmy więzili więzilibyście, bylibyście więzili więziliby, byliby więzili f więziłabym, byłabym więziła więziłabyś, byłabyś więziła więziłaby, byłaby więziła więziłybyśmy, byłybyśmy więziły więziłybyście, byłybyście więziły więziłyby, byłyby więziły n więziłobym, byłobym więziło więziłobyś, byłobyś więziło więziłoby, byłoby więziło imiesłów przymiotnikowy czynny m więżący, niewiężący f więżąca, niewiężąca więżące, niewiężące n więżące, niewiężące imiesłów przymiotnikowy bierny m więziony więzieni f więziona więzione n więzione imiesłów przysłówkowy współczesny więżąc, nie więżąc rzeczownik odczasownikowy więzienie, niewięzienie

przykłady:

(1.1) Chodziło o uwolnienie więzionego w Polsce arcyksięcia Maksymiliana, niefortunnego rywala Zygmunta III podczas wolnej elekcji^[1].

(1.1) W 1950 r. komunistyczne władze Czech zlikwidowały prowincję, przejmując jej klasztory i więżąc wszystkich zakonników^[2].

wyrazy pokrewne:

czas.uwięzićdk.

rzecz.więzieńmos, więziennictwon, więzienie

przym.więzienny

etymologia:

prasł. *vęzieti < prasł. *vęzati → wiązać < praindoeur. *h₂enǵʰ-

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) confine, imprison, detain, jail
• ukraiński: (1.1) ув’язнювати

źródła:

1. Skocz do góry↑ Marek Borucki, Polacy w Rzymie : od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, 1995, Narodowy Korpus Języka Polskiego.

…..

http://www.polszczyzna.fora.pl/prof-etymologia-motylkowska,6/wiezy,98.html

https://obcyjezykpolski.pl/wiezy-wiezi/

Więzy, więzi

AUTOR MACIEJ MALINOWSKI · OPUBLIKOWANO 20 MARCA 2013 · ZAKTUALIZOWANO 27 MAJA 2016

(…) Jeśli chodzi o definicję słowa więzy, to słowniki nadal podają zarówno jego znaczenie dosłowne (‘sznury, rzemienie, powrozy, kajdany, łańcuchy, którymi dawniej wiązano ręce i nogi więźniów; inaczej pęta, okowy’), jak i użycie przenośne (‘to, co łączy ludzi ze sobą, stwarza poczucie wzajemnego związku, bliskości’, np. więzy małżeńskie, więzy rodzinne).

Warto jednak wiedzieć, że w XIX wieku istniał w obiegu wyraz (ten) wiąz i obocznie (ta) więza.Posługiwano się nimi wtedy, gdy chciano nazwać ‘wszystko to, co służyło do wiązania bądź mocnego łączenia czegoś czymś’. Dodatkowo wiązwystępował (i występuje do dzisiaj) w znaczeniu botanicznym (‘gatunek drzewa’, np. wiąz szypułkowy, wiąz górski czy wiąz polny). W tym wypadku ów rzeczownik odmieniamy jednak inaczej: wiąz, wiązu, a w l. mn. wiązy, wiązów.

Okazuje się jednak, że nasi przodkowie używali także słowa (ta) więź w innym znaczeniu niż my dzisiaj. Otóż mówili tak, kiedy chodziło o ‘wiązkę, wiązankę, pęk, coś związanego’ (np. o więź kwiatów,więź siana czy więź gałęzi), a w l. mnogiej (te) więzie, a nie: (te) więzi.

Jak widać, jeszcze w XIX wieku wyraz więź – tak jak wiąz czy więza – miał jak najbardziej konkretny, materialny sens, etymologicznie wywiedziony od tego samego rdzenia, który tkwi w czasowniku wiązać. Wszystkie te rzeczowniki oznaczały ‘coś związanego’, dopiero później nabrały nowych treści – metaforycznych.

Z biegiem lat wiąz (poza znaczeniem ‘drzewo’) i więza w ogóle wyszły z użycia jako synonimy wyrazów wiązanie, wiązadło. Zostało natomiast w zasobie leksykalnym polszczyzny pluralne słowowięzy, czyli ‘sznury, powrozy itp., którymi kogoś lub coś związano’, a przede wszystkim jego znaczenie ‘to, co ludzi łączy ze sobą, stwarza poczucie wzajemnego związku, bliskości’ (np. więzy małżeńskie,więzy rodzinne, więzy pokrewieństwa), rzadziej zaś ‘to, co komuś przeszkadza, co ogranicza go’ (np.więzy konwenansów, więzy zakazów).

Więź również zaczęła oznaczać przede wszystkim przenośnie ‘to, co łączy, jednoczy, spaja, zbliża; związek, spójnię, powiązanie, łączność z czym lub kimś’, stała się rzeczownikiem abstrakcyjnym (stąd mianownikowa forma pluralna więzijak treści, wieści itp., a nie: więzie jak gałęzie, uwięzie).

Wynika z tego niezbicie, że przenośny sens więzy i więzi w zasadzie się pokrywa. Ponieważ jednak częściej mówi się rozluźnić, zerwać więzy rodzinne, pamiętając o dosłownym uwalnianiu kogoś z więzów, ale umacniać, wzmacniać, zacieśniać więzi uczuciowe, psychiczne, duchowe z kimś, pojawia się nieraz wątpliwość, wyrażana przez część użytkowników polszczyzny (jak chociażby moim korespondentów), że więzy i więzi to jednak nie to samo.

MACIEJ MALINOWSKI

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/j%C4%99zyk#pl

język (język polski)

język (1.1)

język (1.1)

język (1.5)

wymowa:

wymowa ^?/i, IPA: [ˈjɛ̃w̃zɨk], AS: [i ̯ẽũ̯zyk], zjawiska fonetyczne: nazal.• asynch. ę 

podział przy przenoszeniu wyrazu: ję•zyk^[1]

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) anat.mięsieńznajdujący sięwjamieustnejlubgębowej, pełniącyfunkcjęnarządusmaku, ułatwiającyjedzenie, auludzitakżemówienie; zob. też język w Wikipedii

(1.2) jęz.zbiórsłów, regułgramatycznych, alfabetu, zasadwymowy, umożliwiającyporozumiewanie sięosóbznającychtenzbiór; zob. też język (mowa) w Wikipedii

(1.3) inform.zbiórrozkazówiregułichłączeniasterującychpracąkomputera; zob. też język programowania w Wikipedii

(1.4) część języka (1.2), obejmującatylkoterminyzjednejdziedzinywiedzy

(1.5) częśćbutaosłaniającastopępodsznurówką

(1.6) mat. log.zbiórsymboli, przyużyciuktórychmożnatworzyćwyrażeniamatematyczne (np.wzory, formułylogiczne) ściśleokreślonychregułskładniowych; zob. też język (logika) w Wikipedii

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(2.1) daw.jenieczłapanydlauzyskaniainformacjiowrogu

odmiana:

(1.1–6)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	język	języki
dopełniacz	języka	języków
celownik	językowi	językom
biernik	język	języki
narzędnik	językiem	językami
miejscownik	języku	językach
wołacz	języku	języki

(2.1)

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	język	języki
dopełniacz	języka	języków
celownik	językowi	językom
biernik	języka	języków
narzędnik	językiem	językami
miejscownik	języku	językach
wołacz	języku	języki

przykłady:

(1.1) Krowy mają długie języki.

(1.2) Warto znać języki obce.

(1.3) Asembler to rodzaj języka komputerowego.

(1.4) Ten wasz techniczny język jest zupełnie niezrozumiały!

(1.5) Urwał mi się język u buta.

(1.6) Wyrażenia języka L to termy oraz formuły tego języka.

(2.1) Do zachodu słońca pracował szczerze, wysyłał podjazdy, ekspediował listy, sam objeżdżał straże, sam przesłuchiwał schwytanych języków, (…)^[2]

(2.1) Przyprowadzono także języka, który został złapany podczas nocnej bitwy.^[3]

kolokacje:

(1.1) pokazaćkomuś język • sprawdzaćcoś językiem

(1.2) język polski / angielski / francuski / niemiecki / rosyjskiitd.• język dyplomatyczny • język migowy • język obcy • język ojczysty • język urzędowy • rodzina języków • mówić / posługiwać się / władać językiem • rozmawiaćwjakimś języku • używaćjakiegoś języka

synonimy:

(1.1) ozór, jęzor

(1.2) mowa, gadka; reg. śl.godka

(1.3) kod

(1.4) gwara, żargon

hiponimy:

(1.1) mięsień

wyrazy pokrewne:

rzecz.językowiecm, języcznikm, języczkaf, języczkowaten

zdrobn.języczekm

zgrub.jęzorm

przym.językowy, języczkowaty

tem. słow.-języczny

związki frazeologiczne:

biec z wywieszonym językiem • być na językach / wziąć na języki • ciągnąć za język • cięty język • gadać, co ślina na język przyniesie / mówić, co ślina na język przyniesie / pleść, co ślina na język przyniesie • koniec języka za przewodnika • łamać sobie język • mieć na końcu języka • mieć długi język • mieć niewyparzony język • strzępić sobie język • trzymać język za zębami • ugryźć się w język • wziąć na języki • zapomnieć języka w gębie • zasięgnąć języka • znaleźć wspólny język • Boga na języku, a diabła ma w sercu • kto językiem miele, ten głupi jak cielę

etymologia:

(1.1–2) wyraz ogólnosłowiański, por. pol.język, czes.jazyk, słc.jazyk, głuż.jazyk, dłuż.jězyk, ros.язык, ukr.язик, białor.язык, bułg.език, serb.језик, chorw.jezik, mac.јазик, słń.jezik. Wszystkie te formy pochodzą z prasłowiańskiego językъ, co z wcześniejszej formy ęzy z jotacją oraz sufiksem -kъ.

(1.2–6) od (1.1)

(2.1) od (1.1)

uwagi:

(1.1) zobacz też: Indeks:Polski – Części ciała

tłumaczenia:

• abazyński: (1.2) бызшва
• abchaski: (1.2) бызшәа
• adygejski: (1.2) бзэ
• afrykanerski: (1.2) taal
• ajnoski: (1.2) イタㇰ (itak)
• albański: (1.2) gjuhë
• amharski: (1.2) ልሳን
• angielski: (1.1) tongue; (1.2) language; (1.3) language, programming language; (1.4) language
• arabski: (1.1) لسان (lisān) m/f; (1.2) لغة (1.3) ;لغة
• aramejski: (1.2) ܠܫܢܐ
• awarski: (1.1) мацӀ; (1.2) мацӀ; (1.5) мацӀ
• azerski: (1.2) dil
• baskijski: (1.1) mihi, mingain; (1.2) hizkuntza
• białoruski: (1.1) язык m; (1.2) мова f
• bułgarski: (1.1) език m; (1.2) език m; (1.3) език m; (1.4) език m
• chorwacki: (1.1) jezik m; (1.2) jezik m; (1.3) jezik m; (1.4) jezik m; (1.5) jezik m
• czeski: (1.1) jazyk m; (1.2) jazyk m
• dolnołużycki: (1.1) jězyk m; (1.2) rěc f
• duński: (1.1) tungew; (1.2) sprogn; (1.3) sprogn; (1.4) sprogn
• esperanto: (1.1) lango; (1.2) lingvo; (1.3) lingvo; (1.4) lingvo; (1.5) lango
• fenicki: (1.1) 𐤋𐤔𐤍
• fiński: (1.1) kieli; (1.2) kieli; (1.3) kieli
• francuski: (1.1) languef; (1.2) languef
• fryzyjski: (1.1) taalw
• górnołużycki: (1.1) jazyk m; (1.2) rěč f
• gruziński: (1.1) ენა (ena); (1.2) ენა (ena); (1.3) ენა (ena)
• gudźarati: (1.1) જીભf (jībha); (1.2) ભાષાf (bhāṣā)
• hawajski: (1.2) ʻōlelo
• hebrajski: (1.1) לשוןf (laszon); (1.2) לשוןf (laszon), שפהf (safa)
• hindi: जीभf
• hiszpański: (1.1) lenguaf; (1.2) lenguaf, idiomam, hablaf; (1.3) lenguajem; (1.4) lenguajem, jergaf; (1.5) lenguaf, lengüetaf
• holenderski: (1.1) tong; (1.2) taal
• ido: (1.2) linguo
• islandzki: (1.1) tungaf; (1.2) máln, tungumáln
• japoński: (1.1) 舌 (した, shita); (1.2) 言語 (げんご, gengo), 言葉 (ことば, kotoba), głównie jako przyrostek:語 (ご, go); (1.4) 用語(ようご, yōgo)
• jidysz: (1.1) צונגf (cung); (1.2,4) לשוןn (loszn), שפּראַךf (szprach)
• kaszubski: (1.1) jãzëk m; (1.2) jãzëk m
• kataloński: (1.1) llenguaf; (1.2) llenguaf, idiomam
• kirgiski: (1.2) тил
• koreański: (1.2) 말씀 (malsseum), 어 (語, eo)
• litewski: (1.1) liežuvism; (1.2) kalbaf
• łaciński: (1.1) linguaf; (1.2) linguaf; (1.4) linguaf
• łatgalski: (1.1) mēle; (1.2) volūda
• łotewski: (1.1) mēlef; (1.2) valodaf
• macedoński: (1.1) јазик
• malediwski: (1.2) ބަސް
• nauruański: (1.2) edorer
• niemiecki: (1.1) Zungef; (1.2) Sprachef; (1.3) Sprachef; (1.4) Sprachef; (1.5) Zungef
• norweski (nynorsk): (1.2–4) språk
• nowogrecki: (1.1) γλώσσαf; (1.2) γλώσσαf; (1.3) γλώσσαf; (1.4) γλώσσαf; (1.5) γλώσσαf
• ormiański: (1.1) լեզու; (1.2) լեզու
• osetyjski: (1.1) ӕвзаг; (1.2) ӕвзаг; (1.3) ӕвзаг
• polski język migowy: (w zapisie SignWriting)
• połabski: (1.2) recf
• portugalski: (1.1) línguaf; (1.2) línguaf; (1.3) linguagemf
• rosyjski: (1.1) язык m; (1.2) язык m
• rumuński: (1.1) limbaf; (1.2) limbaf; (1.3) limbaf; (1.4) limbaf
• sanskryt: (1.1) जिह्वा; (1.2) भाषा
• serbski: (1.1) језик m
• slovio: (1.1) jazik (йазик); (1.2) jazika (йазика)
• słowacki: (1.1) jazyk m
• szwedzki: (1.1) tungaw; (1.2) språkn, måln; (1.3) språkn
• tahitański: (1.2) reo
• tajski: (1.2) ภาษา
• tamilski: (1.1) நா, நாக்கு; (1.2) மொழி
• tuvalu: (1.2) ‘gana, ngangana
• tybetański: (1.2) སྐད
• udmurcki: (1.1) кыл; (1.2)