121 Ja”/oND+aR lub Ja”/oN+Dar J/Z”a”/oNDzi, czyli Je”D+RNe Ja”/oND+Ra JiNDRy, czyli PRa-SL”oW+iaN’+SKie+Go Je”/eND+RuSia 09

dawanie (1.1)

Jak obiecywałem min. w poprzednim wpisie, zajmę się teraz słowami ciągle powiązanymi z Jantarem / Ja”/oND+DaR+eM, jako Jętym / Jątym Darem, ale w znaczeniu wielokrotności i powtarzalności.

W j. polskim istnieją postacie czasowników tzw. dokonane i niedokonane, czyli wielokrotne. Różnica polega na tym, że np. Jantar można Dać / DaC’ raz,.. albo można Dawać / DaW+aC’ wielokrotnie, albo właśnie teraz i ta czynność w obu wypadkach trwa.

Jeśli ktoś myśli, że to, że w j. polskim istnieją obie postacie nie ma żadnego znaczenia, no cóż… To tylko jego problem, bo statystyka mówi coś zupełnie innego…

A i zwróćcie dalej uwagę na to, co w tym dokonanym lub niedokonanym aspekcie… dotyczy j. gruzińskiego i… hebrajskiego odtwarzanego już co najmniej 2 razy…

Jak ktoś może słyszał coś o tzw. podkładzie kartwelskim w tzw. PIE, no to coś może sobie skojarzyć. Przypominam, że twierdzę, że mogło być inaczej niż twierdzi Bomhard… i to język Pra-Słowiański miał wpływ na j. Pra-Kartwelski… Tu znajdziecie jeszcze więcej wiadomości na ten temat.

A i nie jest to wcale ostatni wpis z tej serii, także… jak chcecie, to czekajcie cierpliwie…

https://pl.wikipedia.org/wiki/Aspekt_(j%C4%99zykoznawstwo)

Aspekt (językoznawstwo)

Aspekt (postać, forma) – kategoria gramatyczna wyrażająca sposób przedstawienia czynności lub stanu.

Aspekt w języku polskim

Dla języków słowiańskich charakterystyczna jest leksykalizacjakategorii gramatycznej aspektu – aspekt zawarty jest w znaczeniu danego czasownika (nie zaś w formie gramatycznej, w jakiej jest on użyty)^[1] i występuje w dwóch podstawowych wartościach:

1. aspekt dokonany;
2. aspekt niedokonany.

Ogólnie mówiąc, aspekt dokonany pozwala przedstawić czynność jako zakończoną, wykonaną. Natomiast aspekt niedokonany nie przedstawia czynności jako czynności zakończonej, lecz raczej jako trwającą lub powtarzającą się. Dokładne opisanie różnicy między aspektem dokonanym a niedokonanym jest bardzo trudne. Polacy intuicyjnie rozumieją tę różnicę, ponieważ aspekt jest jedną z podstawowych kategorii w ich języku ojczystym. Sprawia ona za to ogromne trudności cudzoziemcom uczącym się któregoś z języków słowiańskich.

Czasowniki niedokonane oznaczają:

• właśnie odbywające się czynności lub zachodzące stany, których przebieg uważa mówiący za istotny, np. jutro o piątej po południu będę czytał książkę;
• czynności stanowiące tło dla innych wydarzeń (wyrażanych czasownikami dokonanymi), np. czytałem książkę, gdy zadzwonił telefon;
• czynności równoczesne, np. będę czytać książkę, podczas gdy brat będzie pisać list;
• czynności duratywne, trwające przez pewien czas, np. krzyczał, będzie drgać;
• ruch bez określonego celu, np. chodzę;
• czynności wielokrotne (iteratywne), np. dopisywać, będziemy wychodziły (wielokrotnie);
• czynności nierezultatywne, jedynie skierowane w stronę jakiegoś celu (niekoniecznie zmierzające do jego osiągnięcia), np.: będę pisał list;
• stany ciągłe, np. będę stać.

Czasowniki dokonane oznaczają czynności przeszłe lub przyszłe, ale nie teraźniejsze – czynność właśnie odbywająca się nie może być już zakończona, więc nie może być wyrażona czasownikiem dokonanym. Czasowniki dokonane mogą oznaczać:

• stany lub czynności, które zakończyły się (choćby przed sekundą) lub które będą zakończone, o nieistotnym przebiegu, krótkotrwałe lub traktowane przez mówiącego jako całość, np. krzyknął, drgnie;
• czynności jednorazowe, np. dopisać, wyjdziemy;
• czynności, których cel został lub zostanie osiągnięty, łatwo lub z trudnością, np. przeczytałem, doczytała się;
• przyczyny określonego stanu, np. pokochała (a więc kocha), zrozumiesz (a więc będziesz już rozumieć), poznamy (zatem będziemy znać);
• początek czynności lub stanu, np. wstanę, zaczerwienił się;
• koniec czynności lub stanu, np. dośpiewaj;
• czynności wykonywane w wielu miejscach, na wielu przedmiotach lub przez wiele podmiotów w tym samym czasie, np. powynosił, popękają, poucinać;
• czynności lub stany, które trwały lub będą trwać przez pewien czas, np. postoję, pobył.

Ze względu na aspekt wyróżnia się w językach słowiańskich cztery grupy czasowników:

1. czasowniki dokonane (występujące tylko w aspekcie dokonanym) – np. polskie skoczyć, przeczytać;
2. czasowniki niedokonane (występujące tylko w aspekcie niedokonanym) – np. polskie skakać, czytać;
3. czasowniki dwuaspektowe (występujące w aspekcie dokonanym i niedokonanym) – np. polskie aresztować.
4. czasowniki jednoaspektowe (występujące albo w aspekcie dokonanym albo w niedokonanym) – np. polskie być, mieć, musieć, móc, umieć, potrafić.

Czysta para aspektowa to taka para czasowników, między którymi jedyną różnicą znaczenia jest różnica aspektu. Przykładami mogą być takie pary jak skakać – skoczyć, czytać – przeczytać. Jedyną różnicą między znaczeniem czasownika skakać a znaczeniem czasownika skoczyć jest to, że pierwszy z nich jest niedokonany, a drugi dokonany.

Większość czasowników o prostej budowie słowotwórczej jest niedokonana w języku polskim, podobnie jak w innych językach słowiańskich, np. iść, nieść, pisać. Istnieje też grupa prostych czasowników dokonanych, np. dać, siąść. Liczne czasowniki dokonane zawierają przyrostek i są pozbawione przedrostków, np. krzyknąć, kupić (por. niedokonane kupować z innym przyrostkiem).

Stosunkowo liczne czasowniki dokonane są utworzone od prostych czasowników niedokonanych poprzez dodanie przedrostka. Do tworzenia czasownika dokonanego tworzącego z prostym czasownikiem niedokonanym parę aspektową używa się różnych przedrostków bez jasnych reguł. W języku polskim najczęściej używanym przedrostkiem w tej funkcji jest z-/ze-/s-/ś- (około 42% par aspektowych omawianego rodzaju)^[2], stosunkowo często używane są także za- (23%), wy- (11%), po- (8%), u- (8%). Czasami przedrostek zależy od wariantu regionalnego języka lub od konkretnego znaczenia czasownika, np. dokonanym odpowiednikiem malować jest pomalować w znaczeniu ‚kłaść farbę na ścianę’, namalowaćw znaczeniu ‚wykonać obraz’, albo też umalować w znaczeniu ‚wykonać makijaż ust’.

Dany niedokonany czasownik prosty jest zwykle podstawą słowotwórczą przy tworzeniu kilku czasowników dokonanych na drodze prefiksacji. Większość utworzonych tym sposobem czasowników nie stanowi par aspektowych z czasownikiem prostym, a więc ich znaczenie różni się od znaczenia czasownika stanowiącego podstawę słowotwórczą. Z reguły takie czasowniki tworzą własne odpowiedniki niedokonane na drodze sufiksacji lub alternacji rdzenia. Przykład:

• prać jest prostym czasownikiem niedokonanym;
• uprać jest jego dokonanym odpowiednikiem (buduje wraz z nim parę aspektową);
• doprać, przeprać, oprać są czasownikami dokonanymi z nieco innym znaczeniem;
• dopierać, przepierać, opierać są wtórnymi czasownikami niedokonanymi tworzącymi pary aspektowe odpowiednio z doprać, przeprać, oprać; forma *upierać nie istnieje, gdyż niedokonanym odpowiednikiem uprać jest prać.

Dodanie przedrostka do czasownika niedokonanego nie zawsze zmienia aspekt na dokonany, np. chodzić – wchodzić. Czasami zmiana aspektu występuje tylko przy określonym znaczeniu czasownika, np. pochodzić jest niedokonany w znaczeniu być skądś, ale dokonany w znaczeniu chodzić przez pewien czas (w żadnym z tych znaczeń pochodzić nie tworzy pary aspektowej z chodzić).

Pewna liczba czasowników tworzy pary z formami utworzonymi przez dodanie jednocześnie przedrostka i przyrostka, np. stawiać – postawić. lub też na drodze supletywnej, np. brać – wziąć, widzieć – zobaczyć.

Specjalną kategorią czasowników niedokonanych są czasowniki wyrażające ruch bez określonego kierunku. Są to czasowniki jednoaspektowe (nie mają odpowiedników dokonanych), tworzone od innych czasowników niedokonanych poprzez wymianę w rdzeniu lub na drodze supletywnej, np. nosić (od nieść), chodzić (od iść). Gdy takie czasowniki otrzymują cel, stają się wielokrotne: chodzić do szkoły.

Kolejną grupę czasowników jednoaspektowych tworzą pozostałe czasowniki wielokrotne. Tworzone są od innych czasowników niedokonanych, wliczając grupę poprzednią: chadzać(od chodzić), jadać (od jeść). Obie te grupy nie są zbyt liczne: większość polskich czasowników nie ma odpowiedników wielokrotnych, a czynność powtarzającą się wyraża po prostu forma niedokonana (także wówczas, gdy istnieje specjalny czasownik iteratywny, np. zamiast czytuję najczęściej używa się formy czytam).

Czasowniki dokonane wyrażające czynności wykonywane jednocześnie w wielu miejscach, na wielu przedmiotach lub przez wiele podmiotów (np. poukładać), a także takie, które wyrażają czynności lub stany trwające przez pewien czas (poleżeć, pomyśleć w znaczeniu „myśleć przez pewien czas”), nie mają odpowiedników niedokonanych. Utworzone są przy pomocy przedrostka po- (który poza tym posiada też inne funkcje).

Stany i czynności trwające przez pewien czas bywają wyrażane zarówno przez czasowniki niedokonane, jak i dokonane: cały dzień leżał w łóżku znaczy niemal to samo, co cały dzień przeleżał w łóżku. Różnica jest głównie stylistyczna: forma niedokonana jest tu neutralna, dokonana sprawia, że wypowiedź uzyskuje mocniejszy ton.

Aspekt jest kategorią nadrzędną względem czasu i trybu, dlatego niektóre formy czasownika (jak bezokolicznik) rozróżniają aspekt, choć nie rozróżniają czasu. Od aspektu czasownika zależy możliwość utworzenia niektórych form gramatycznych. Na przykład w języku polskim oraz we wszystkich pozostałych współczesnych językach północnosłowiańskich czasowniki dokonane nie tworzą form czasu przyszłego złożonego. Możemy więc powiedzieć  będę skakał, będę czytał, będę aresztował, ale nie *będę skoczył, *będę przeczytał^[3]. Z kolei od czasowników niedokonanych nie można w języku polskim utworzyć imiesłowu przysłówkowego uprzedniego. Istnieją więc formy skoczywszy, przeczytawszy, aresztowawszy, ale nie *skakawszy, *czytawszy.

Z powyższego wynika, że kategoria aspektu jest silnie związana z kategorią czasu.

Oto lista form polskiego czasownika, które mogą być utworzone od dowolnego czasownika, niezależnie od aspektu:

• bezokolicznik: pisać – napisać;
• imiesłów bierny: pisany – napisany;
• odsłownik: pisanie – napisanie;
• bezosobnik: pisano – napisano;
• bezosobnik trybu przypuszczającego: pisano by – napisano by;
• czas przeszły: pisał – napisał;
• czas przyszły^[4]: będzie pisać / będzie pisał – napisze;
• tryb przypuszczający: pisałby – napisałby;
• druga forma trybu przypuszczającego: byłby pisał – byłby napisał;
• tryb rozkazujący: pisz – napisz.

Następujące formy tworzone są jedynie przez czasowniki niedokonane:

• imiesłów przysłówkowy współczesny – pisząc;
• imiesłów czynny (przymiotnikowy) – piszący;
• czas teraźniejszy – pisze.

Jedna forma może być tworzona tylko do czasowników dokonanych, a mianowicie:

• imiesłów przysłówkowy uprzedni – napisawszy.

W innych językach

Kategoria aspektu istnieje nie tylko w językach słowiańskich.

W języku angielskim mówi się nawet o kategoriach ASPEKT1 i ASPEKT2. Pierwszy rodzaj aspektu przybiera wartości „zwykły” (nienacechowany) – ciągły (Continuous), drugi rodzaj aspektu wartości „zwykły” – perfektywny (trudno tłumaczyć go jako „dokonany”, skoro z dokonanym aspektem słowiańskim ma on niewiele wspólnego). W sumie istnieją więc 4 formy aspektowe, np.

1. I write

2. I am writing

3. I have written

4. I have been writing

Wszystkie podane formy to czas teraźniejszy. Analogiczne formy aspektowe występują jednak także w innych czasach (przeszły, przyszły, przyszły w przeszłości), a także w formach niefinitywnych (przede wszystkim w bezokolicznikachto write, to be writing, to have written, to have been writing). Z powyższego widać, że aspekt angielski ma dużo wspólnego ze słowiańskim, gdyż jest kategorią niezależną od czasu. Różnica polega na tym, że aspekt angielski wyrażany jest środkami gramatycznymi, podczas gdy aspekt słowiański – zasadniczo środkami leksykalnymi.

---

Aspekt podobny do słowiańskiego występuje w języku gruzińskim. Mimo przynależności tego ostatniego do całkiem innej rodziny językowej (kartwelskiej) i odrębności typologicznej (gruziński jest zasadniczo językiem aktywnym, podczas gdy słowiańskie należą do typu akuzatywnego) niektóre podobieństwa są uderzające. Dodanie przedrostka do formy czasu teraźniejszego nadaje jej znaczenie czasu przyszłego dokonanego w obu wypadkach.

---

W wielu innych wypadkach istnieje kategoria przypominająca aspekt, ale podrzędna względem kategorii czasu. Na ogół przy tym ów „aspekt” jest dobrze rozwinięty w czasie przeszłym. Klasycznymi przykładami języków z tego rodzaju aspektem są łacina i greka. Warto zauważyć, że tzw. aspekt dokonany nie odpowiada w tych językach słowiańskiemu, co jest szczególnie widoczne w przypadku łaciny w odniesieniu do czasownika esse (być). Polskiemu był odpowiadają 2 formy łacińskie: erat i fuit, różniące się właśnie aspektem. To samo zjawisko istnieje w językach wywodzących się z łaciny. Np. w hiszpańskim polskiemu był odpowiada cały szereg form, z których 4 są proste: era, fue, estaba, estuvo (choć przynależą one do dwóch leksemów, to jednak różnica znaczeniowa między tymi leksemami zbliża się do różnicy między różnymi aspektami^[5]).

Istnieją także języki, które nie znają kategorii czasu, znają za to kategorię aspektu (na ogół wyrażaną środkami gramatycznymi). Klasycznym przykładem jest tu biblijny język hebrajski, w którym występują aspekt dokonany i niedokonany. W dzisiejszym hebrajskim wygląda to zupełnie inaczej, aspekt właściwie zanikł i „przeobraził się” w czas, tj. dawna forma niedokonana oznacza czas przyszły, dawna forma dokonana – czas przeszły, a czas teraźniejszy jest nową konstrukcją, wyrażaną przez dawny imiesłów czynny.

W języku mandaryńskim aspekt i czas tworzą właściwie jedną kategorię.

Zobacz też

• rodzaj czynności

Przypisy

1. Skocz do góry↑ Wśród językoznawców nie ma jednak pełnej zgody co do charakteru kategorii aspektu w językach słowiańskich. Niektórzy uznają ją – na wzór aspektu w innych językach indoeuropejskich – za kategorię fleksyjną. Oznaczałoby to, że czasownik odmienia się przez aspekt, a więc czasowniki dokonane i czasowniki niedokonane danej pary aspektowej (np. skoczyć i skakać) uznawane są w myśl tej teorii za formy jednego czasownika (skoczyć i skakać to odpowiednio bezokolicznik dokonany i niedokonany tego samego czasownika). Rozdział o językach słowiańskich w niniejszym artykule dotyczy jednak aspektu jako kategorii selektywnej, przysługującej na stałe danemu czasownikowi (tak jak rodzaj rzeczownikowi).

…..

Dawać / DaW+aC’ – Postać niedokonana / wielokrotna / powtarzalna

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/dawa%C4%87

dawać (język polski)

kobieta daje (1.1) coś dziecku

wymowa:

IPA: [ˈdavaʨ̑], AS: [davać] wymowa ^?/i

znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. dać)

(1.1) zob. dać

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. dać)

(2.1) zob. dać

czasownik zwrotny niedokonany dawać się (dk. dać się)

(3.1) zob. dać się

odmiana:

(1.1) koniugacja IX

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		dawać
czas teraźniejszy		daję	dajesz	daje	dajemy	dajecie	dają
czas przeszły	m	dawałem	dawałeś	dawał	dawaliśmy	dawaliście	dawali
	f	dawałam	dawałaś	dawała	dawałyśmy	dawałyście	dawały
	n	dawałom	dawałoś	dawało
tryb rozkazujący		niech daję	dawaj	niech daje	dawajmy	dawajcie	niech dają
pozostałe formy czas przyszły m będę dawał, będę dawać będziesz dawał, będziesz dawać będzie dawał, będzie dawać będziemy dawali, będziemy dawać będziecie dawali, będziecie dawać będą dawali, będą dawać f będę dawała, będę dawać będziesz dawała, będziesz dawać będzie dawała, będzie dawać będziemy dawały, będziemy dawać będziecie dawały, będziecie dawać będą dawały, będą dawać n będę dawało, będę dawać będziesz dawało, będziesz dawać będzie dawało, będzie dawać czas zaprzeszły m dawałem był dawałeś był dawał był dawaliśmy byli dawaliście byli dawali byli f dawałam była dawałaś była dawała była dawałyśmy były dawałyście były dawały były n dawałom było dawałoś było dawało było forma bezosobowa czasu przeszłego dawano tryb przypuszczający m dawałbym, byłbym dawał dawałbyś, byłbyś dawał dawałby, byłby dawał dawalibyśmy, bylibyśmy dawali dawalibyście, bylibyście dawali dawaliby, byliby dawali f dawałabym, byłabym dawała dawałabyś, byłabyś dawała dawałaby, byłaby dawała dawałybyśmy, byłybyśmy dawały dawałybyście, byłybyście dawały dawałyby, byłyby dawały n dawałobym, byłobym dawało dawałobyś, byłobyś dawało dawałoby, byłoby dawało imiesłów przymiotnikowy czynny m dający, niedający f dająca, niedająca dające, niedające n dające, niedające imiesłów przymiotnikowy bierny m dawany dawani f dawana dawane n dawane imiesłów przysłówkowy współczesny dając, nie dając rzeczownik odczasownikowy dawanie, niedawanie

(2.1) koniugacja IX

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		dawać
czas teraźniejszy		daję	dajesz	daje	dajemy	dajecie	dają
czas przeszły	m	dawałem	dawałeś	dawał	dawaliśmy	dawaliście	dawali
	f	dawałam	dawałaś	dawała	dawałyśmy	dawałyście	dawały
	n	dawałom	dawałoś	dawało
tryb rozkazujący		niech daję	dawaj	niech daje	dawajmy	dawajcie	niech dają
pozostałe formy czas przyszły m będę dawał, będę dawać będziesz dawał, będziesz dawać będzie dawał, będzie dawać będziemy dawali, będziemy dawać będziecie dawali, będziecie dawać będą dawali, będą dawać f będę dawała, będę dawać będziesz dawała, będziesz dawać będzie dawała, będzie dawać będziemy dawały, będziemy dawać będziecie dawały, będziecie dawać będą dawały, będą dawać n będę dawało, będę dawać będziesz dawało, będziesz dawać będzie dawało, będzie dawać czas zaprzeszły m dawałem był dawałeś był dawał był dawaliśmy byli dawaliście byli dawali byli f dawałam była dawałaś była dawała była dawałyśmy były dawałyście były dawały były n dawałom było dawałoś było dawało było forma bezosobowa czasu przeszłego dawano tryb przypuszczający m dawałbym, byłbym dawał dawałbyś, byłbyś dawał dawałby, byłby dawał dawalibyśmy, bylibyśmy dawali dawalibyście, bylibyście dawali dawaliby, byliby dawali f dawałabym, byłabym dawała dawałabyś, byłabyś dawała dawałaby, byłaby dawała dawałybyśmy, byłybyśmy dawały dawałybyście, byłybyście dawały dawałyby, byłyby dawały n dawałobym, byłobym dawało dawałobyś, byłobyś dawało dawałoby, byłoby dawało imiesłów przymiotnikowy czynny m dający, niedający f dająca, niedająca dające, niedające n dające, niedające imiesłów przysłówkowy współczesny dając, nie dając rzeczownik odczasownikowy dawanie, niedawanie

(3.1) koniugacja IX

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		dawać się
czas teraźniejszy		daję się	dajesz się	daje się	dajemy się	dajecie się	dają się
czas przeszły	m	dawałem się	dawałeś się	dawał się	dawaliśmy się	dawaliście się	dawali się
	f	dawałam się	dawałaś się	dawała się	dawałyśmy się	dawałyście się	dawały się
	n	dawałom się	dawałoś się	dawało się
tryb rozkazujący		niech się daję	dawaj się	niech się daje	dawajmy się	dawajcie się	niech się dają
pozostałe formy czas przyszły m będę się dawał, będę się dawać będziesz się dawał, będziesz się dawać będzie się dawał, będzie się dawać będziemy się dawali, będziemy się dawać będziecie się dawali, będziecie się dawać będą się dawali, będą się dawać f będę się dawała, będę się dawać będziesz się dawała, będziesz się dawać będzie się dawała, będzie się dawać będziemy się dawały, będziemy się dawać będziecie się dawały, będziecie się dawać będą się dawały, będą się dawać n będę się dawało, będę się dawać będziesz się dawało, będziesz się dawać będzie się dawało, będzie się dawać czas zaprzeszły m dawałem się był dawałeś się był dawał się był dawaliśmy się byli dawaliście się byli dawali się byli f dawałam się była dawałaś się była dawała się była dawałyśmy się były dawałyście się były dawały się były n dawałom się było dawałoś się było dawało się było forma bezosobowa czasu przeszłego dawano się tryb przypuszczający m dawałbym się, byłbym się dawał dawałbyś się, byłbyś się dawał dawałby się, byłby się dawał dawalibyśmy się, bylibyśmy się dawali dawalibyście się, bylibyście się dawali dawaliby się, byliby się dawali f dawałabym się, byłabym się dawała dawałabyś się, byłabyś się dawała dawałaby się, byłaby się dawała dawałybyśmy się, byłybyśmy się dawały dawałybyście się, byłybyście się dawały dawałyby się, byłyby się dawały n dawałobym się, byłobym się dawało dawałobyś się, byłobyś się dawało dawałoby się, byłoby się dawało imiesłów przymiotnikowy czynny m dający się, niedający się f dająca się, niedająca się dające się, niedające się n dające się, niedające się imiesłów przymiotnikowy bierny m dawany dawani f dawana dawane n dawane imiesłów przysłówkowy współczesny dając się, nie dając się rzeczownik odczasownikowy dawanie się, niedawanie się

przykłady:

(1.1) Mieliśmy krowę, która dawała dużo mleka.

składnia:

(1) dawać +B. (nie dawać +D.) +C.

(2.1) dawać +C.

kolokacje:

(1.1) dawać prezent/kwiaty/długopis/samochód/posadę/córkę za żonę/… komuś

(1.1) dawać komuś coś zrobić

synonimy:

(1.1) wręczać, darowywać, użyczać, przekazywać, obdarowywać

(1.1) pozwalać, zezwalać, umożliwiać

(2.1) puszczać się

antonimy:

(1.1) oddawać; zabierać

wyrazy pokrewne:

rzecz. dawca m, dawczyni f, dawka f, danie n, dawanie n, podanie n, wydawka f, podawanie n, rozdanie n

czas. dać, podać, podawać

związki frazeologiczne:

dawać dupy • dawać po garach • dawać po hamulcach • dawać po pysku • dawać sobie radę

tłumaczenia:

(1–2) dla języków nierozróżniających aspektów zobacz listę tłumaczeń w haśle: dać

• arabski: (1.1) أعطى
• azerski: (1.1) vermək
• białoruski: (1.1) даваць
• chorwacki: (1.1) davati
• dolnołużycki: (1.1) dawaś
• francuski: (1.1) donner
• japoński: (1.1) 上げる
• kaszubski: (1.1) dôwac
• nowogrecki: (1.1) δίνω
• rosyjski: (1.1) давать, гнать
• tuvalu: (1.1) tuku
• ukraiński: (1.1) давати
• wilamowski: (1.1) gyta

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/dawa%C4%87

dawać

Polish

Etymology

From Proto-Slavic *davati.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈda.vat͡ɕ/

Verb

dawać impf (perfective dać)

1. to give

   Nie dawaj mu zapałek, bo zrobi sobie krzywdę.

   Don’t give him matches, or he’ll hurt himself.

   Krowy dają mleko.

   Cows give milk.

2. to let; to allow; to permit

   Dlaczego nie dajesz mi pojeździć na swoim motorze?

   Why won’t you let me ride your bike for a while?

3. (vulgar) to put out; to consent to sex (used mainly of women)

   Chodzi cały czas wkurwiony, bo żona już mu nie daje.

   He’s angry all the time because his wife won’t put out anymore.

Conjugation

Conjugation of dawać impf

		singular			plural
	person	m	f	n	m pers	m anim, m inan, f, n
infinitive		dawać
present tense	1st	daję			dajemy
	2nd	dajesz			dajecie
	3rd	daje			dają
past tense	1st	dawałem	dawałam		dawaliśmy	dawałyśmy
	2nd	dawałeś	dawałaś		dawaliście	dawałyście
	3rd	dawał	dawała	dawało	dawali	dawały
future tense	1st	będę dawał1	będę dawała1		będziemy dawali1	będziemy dawały1
	2nd	będziesz dawał1	będziesz dawała1		będziecie dawali1	będziecie dawały1
	3rd	będzie dawał1	będzie dawała1	będzie dawało1	będą dawali1	będą dawały1
conditional	1st	dawałbym	dawałabym		dawalibyśmy	dawałybyśmy
	2nd	dawałbyś	dawałabyś		dawalibyście	dawałybyście
	3rd	dawałby	dawałaby	dawałoby	dawaliby	dawałyby
imperative	1st	—			dawajmy
	2nd	dawaj			dawajcie
	3rd	niech daje			niech dają
active adjectival participle		dający	dająca	dające	dający	dające
passive adjectival participle		dawany	dawana	dawane	dawani	dawane
contemporary adverbial participle		dając
impersonal past		dawano
verbal noun		dawanie
1 or: będę dawać, będziesz dawać etc.

Derived terms

• dawać dupy

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/davati

Reconstruction:Proto-Slavic/davati

Proto-Slavic

Etymology

From Proto-Balto-Slavic *dōˀwāˀtei, iterative from the root *dōˀ-, from Proto-Indo-European *deh₃. Constructed as if *da(ti) +‎ *-vati, with the same suffix found in iterative (later imperfective) *stavati  (“to stand”), *-znavati (“to know”), etc. Compare Latvian dãvât (“to give (iterative)”), Lithuanian  daviaũ (“I gave”, past), Ancient Greek δοϝέναι (dowénai, “to give (iterative)”) (Cypriot dialect),  Sanskrit दावने (dāváne).

Per Derksen, the 1sg. *dajǫ is built off of the aorist stem.

Verb

*dāvàti impf (perfective *dati)

1. to give (iterative)

Inflection

*davati (impf., -aj-, s-aorist, accent paradigm ?)

Verbal noun	Infinitive	Supine	L-participle
*davanьje	*davati	*davatъ	*davalъ

	Participles
Tense	Past	Present
Passive	*davanъ	*davajemъ
Active	*davavъ	*davaję

	Aorist			Present
Person	1st	2nd	3rd	1st	2nd	3rd
Singular	*davaxъ	*dava	*dava	*davajǫ	*davaješi	*davajetь
Dual	*davaxově	*davasta	*davaste	*davajevě	*davajeta	*davajete
Plural	*davaxomъ	*davaste	*davašę	*davajemъ	*davajete	*davajǫtь
	Imperfect			Imperative
Person	1st	2nd	3rd	1st	2nd	3rd
Singular	*davaaxъ	*davaaše	*davaaše	—	*davaji	*davaji
Dual	*davaaxově	*davaašeta	*davaašete	*davajivě	*davajita	—
Plural	*davaaxomъ	*davaašete	*davaaxǫ	*davajimъ	*davajite	—

*davati (impf., -j(a)-, s-aorist, accent paradigm ?)

Verbal noun	Infinitive	Supine	L-participle
*davanьje	*davati	*davatъ	*davalъ

	Participles
Tense	Past	Present
Passive	*davanъ	*dajemъ
Active	*davavъ	*daję

	Aorist			Present
Person	1st	2nd	3rd	1st	2nd	3rd
Singular	*davaxъ	*dava	*dava	*dajǫ	*daješi	*dajetь
Dual	*davaxově	*davasta	*davaste	*dajevě	*dajeta	*dajete
Plural	*davaxomъ	*davaste	*davašę	*dajemъ	*dajete	*dajǫtь
	Imperfect			Imperative
Person	1st	2nd	3rd	1st	2nd	3rd
Singular	*davaaxъ	*davaaše	*davaaše	—	*daji	*daji
Dual	*davaaxově	*davaašeta	*davaašete	*dajivě	*dajita	—
Plural	*davaaxomъ	*davaašete	*davaaxǫ	*dajimъ	*dajite	—

Related terms

• *dati
• *daďa
• *daďjьbogъ
• *dȃnъ

• *dȃrъ
• *datelь
• *prĩdъ

Descendants

• East Slavic:
  • Old East Slavic: давати (davati), 1sg. даваю (davaju)
    • Belarusian: дава́ць (davácʹ)
    • Russian: дава́ть (davátʹ), 1sg. даю́ (dajú)
    • Ukrainian: дава́ти (daváty), 1sg. даю́ (dajú)

• South Slavic:
  • Old Church Slavonic:

    Cyrillic: -давати (-davati)

    Glagolitic: [Term?]

  • Bulgarian: да́вам (dávam)
  • Macedonian: дава (dava)
  • Serbo-Croatian:

    Cyrillic: да́вати, 1sg. да̑је̄м; 1sg. да̑ва̄м, да́је̄м (Southwest dialect)

    Latin: dávati, 1sg. dȃjēm, dȃvām, dájēm (Southwest dialect)

    • Chakavian (Vrgada): då̄vȁti, 2sg. då̃ješ
    • Chakavian (Orbanići): dāvȁt, 3sg. dājȅn
  • Slovene: dávati (tonal orthography), 1sg. dávam (tonal orthography)

• West Slavic:
  • Czech: dávat
  • Polish: dawać
  • Slovak: dávať
  • Slovincian: dȧ̃văc
  • Sorbian:
    • Upper Sorbian: dawać
    • Lower Sorbian: dawaś

References

• Derksen, Rick (2008) Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, pages 96–97
• Vasmer, Max (1964–1973), “дава́ть”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Trubačev O. N., Moscow: Progress
• Černyx, P. Ja. (1999), “дать”, in Istoriko-etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), volume 1, 3rd reprint edition, Moscow: Russkij jazyk, page 232
• Trubačev O. N., editor (1977), “*davati”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 04, Moscow: Nauka, pages 197–198

…..

https://pl.wiktionary.org/wiki/%CE%B4%CE%AF%CE%BD%CF%89#el

δίνω (język nowogrecki)

wymowa:

IPA: [ˈðino̞]

znaczenia:

czasownik

(1.1) dawać

przykłady:

(1.1) Ο Νίκος δίνει στην Ελένη ένα δώρο. → Nikos daje Helenie podarunek..

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/%CE%B4%CE%AF%CE%BD%CF%89

δίνω

Greek

Alternative forms

• δίδω (dído)

Etymology

The earlier form is δίδω (dído), from Byzantine Greek δίδω (dídō), from Ancient Greek δίδωμι  (dídōmi).

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/%CE%B4%CE%AF%CE%B4%CF%89%CE%BC%CE%B9#Ancient_Greek

δίδωμι

Ancient Greek

Etymology

From Proto-Indo-European *de-deh₃-, reduplicated present of *deh₃- (“to give”). Cognates include Latin dō, Sanskrit ददाति (dádāti), Old Persian (d-d-a-tu-u-v /dadātuv/) and Old Armenian տամ (tam).

Pronunciation

• (5^th BCE Attic) IPA^(key): /dí.dɔː.mi/
• (1^st CE Egyptian) IPA^(key): /ˈdi.do.mi/
• (4^th CE Koine) IPA^(key): /ˈði.ðo.mi/
• (10^th CE Byzantine) IPA^(key): /ˈði.ðo.mi/
• (15^th CE Constantinopolitan) IPA^(key): /ˈði.ðo.mi/

Verb

δίδωμι • (dídōmi)

1. I give, present, offer
2. I grant, allow, permit
3. (perfect active) to allow; (perfect passive) to be allowed

Inflection

Present: δῐ́δωμῐ, δῐ́δομαι

Imperfect: ἐδῐ́δουν, ἐδῐδόμην

Imperfect: δόσκον, δοσκόμην (Epic iterative)

Future: δώσω, δώσομαι, δοθήσομαι

Future: διδώσω, διδώσομαι

Aorist: ἔδοτον, ἐδόμην, ἐδόθην

Aorist: ἔδωκᾰ, ἐδωκᾰ́μην

Aorist: δῶκᾰ, δωκᾰ́μην

Perfect: δέδωκᾰ, δέδομαι

Pluperfect: ἐδεδώκειν, ἐδεδόμην

Derived terms

Derived terms

• ἀναδίδωμι (anadídōmi)
• ἀντιδίδωμι (antidídōmi)
• ἀποδίδωμι (apodídōmi)
• διαδίδωμι (diadídōmi)

• ἐκδίδωμι (ekdídōmi)
• ἐνδίδωμι (endídōmi)
• ἐπιδίδωμι (epidídōmi)
• καταδίδωμι (katadídōmi)

• παραδίδωμι (paradídōmi)
• περιδίδωμι (peridídōmi)
• προδίδωμι (prodídōmi)
• προσδίδωμι (prosdídōmi)

• συνδίδωμι (sundídōmi)
• ὑπερδίδωμι (huperdídōmi)
• ὑποδίδωμι (hupodídōmi)

Descendants

• Byzantine Greek: δίδω (dídō)
  • Greek: δίδω (dído), δίνω (díno), (Cypriot) διώ (dió), δκίω (dkío), γιώ (gió)
  • Pontic Greek: δώρημαν (dṓrēman) (participle), δότας (dótas) (participle)

References

• δίδωμι in Liddell & Scott (1940) A Greek–English Lexicon, Oxford: Clarendon Press
• δίδωμι in Liddell & Scott (1889) An Intermediate Greek–English Lexicon, New York: Harper & Brothers
• δίδωμι in Autenrieth, Georg (1891) A Homeric Dictionary for Schools and Colleges, New York: Harper and Brothers
• δίδωμι in Bailly, Anatole (1935) Le Grand Bailly: Dictionnaire grec-français, Paris: Hachette
• Bauer, Walter et al. (2001) A Greek–English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, Third edition, Chicago: University of Chicago Press
• δίδωμι in Cunliffe, Richard J. (1924) A Lexicon of the Homeric Dialect: Expanded Edition, Norman: University of Oklahoma Press, published 1963
• δίδωμι in the Diccionario Griego–Español en línea (2006–2018)
• δίδωμι in Slater, William J. (1969) Lexicon to Pindar, Berlin: Walter de Gruyter
• G1325 in Strong’s Exhaustive Concordance to the Bible, 1979
• Basic Lexicon of Ancient Greek, I.N. Karazis, ed.,, «δίδωμι». Retrieved 3 July, 2015.

---

UWAGA! Widać, że postać Old Armenian տամ (tam). jest wtórna, patrz D>T!

---

Wystarczy. Nie che mi się już wypisywać tu tych wszystkich pozostałych słów, które nie zostały jeszcze niewymienione, np. patrz:

• dodawać impf, dodać pf
• nadawać (się) impf, nadać (się) pf
• oddawać impf, oddać pf
• podawać (się) impf, podać (się) pf
• poddawać (się) impf, poddać (się) pf
• przedawać impf, przedać pf
  • sprzedawać impf, sprzedać pf
• przydawać (się) impf, przydać (się) pf
• rozdawać impf, rozdać pf
• udawać (się) impf, udać (się) pf
• wydawać (się) impf, wydać (się) pf
• zadawać impf, zadać pf
• zdawać impf, zdać pf

• (nouns) datek m, dawca m, dodatek m, podanie n, podatek m, podatnik m, rozdanie n, wydanie n, wydatek m, zadanie n, zadatek m
• (adjectives) dodatni, podatny, przydatny, wydatny, zdatny

Sami widzicie ile tego jest. To nie wzięło się z powietrza… To długotrwała Tradycja Dawania spowodowała, że w j. polskim i innych językach słowiańskich zachowało się do dziś dania tyle słów związanych z Darowaniem komuś czegoś… 

Nie wiem, jak Wam, ale mi czegoś tu wszędzie brakuje. Wiecie czego, ano pewnych niepowiązanych ze sobą oczywistych wzajemnych połączeń, których w ofitzjalnych źródłach nikt jakoś „dziwnie” nie dostrzega… np. Dawać / DaW+aC’ i Dziwić / DziW+iC’ to przecież jest jeden i ten sam rdzeń DW, itp.

O Dziwić / DziW+iC’, przygotuję oddzielny artykuł… W następnej jednak części spróbuję dowiedzieć się jeszcze czegoś więcej, kiedy porównam znaczenia słowa, które gdzieś jakoś pojawiło się już wcześniej, ale nie zostało jakoś szczególnie powiązane ze słowami Dar / DaR i Dać / DaC’, Dawać / Da+WaC’ / Da?+WaC’…