pierwotny (1.2) las
…..
PRa-Z/S+L”oW+iaN’SKie Po+STa+Cie Z/S+L”oW Sa”PieR+WoT+NieJS”e!
PieR+WS”e Z/S+L”oWo ByL”o Z/S+L”oW+iaN’+SKie i WyZ”eJ+eNeRGe+TyC”+Ne, NiZ” DRo’G+ie, C”yLi WTo’Re!
Jest li jakaś Śmiała Śmiałka, czy też inny allo-allo Śmiały Śmiałek na sali, który powyższe to twierdzenia weźmie się nawet i wespół w zespół i zdepcze i jednoznacznie jak półlitry obaly, hm?
Jacku, obalisz to? 😈😈😈
Jest to oczywiście kolejna część tych wpisów:
Na koniec kolejny orzeszek do przełknięcia i strawienia, czyli nasz umiłowany i tradycyjnie już ubezdźwięczniony osetyjski фарс…
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwszy
pierwszy (język polski)
pierwszy (1.1)
pierwsza (4.1) trzynaście
- znaczenia:
przymiotnik odliczebnikowy[1]
- (1.1) od liczby 1
przymiotnik
- (2.1) najważniejszy
- (2.2) mat. niemający nietrywialnych dzielników
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
- (3.1) pot. żegl. pierwszy oficer
rzeczownik, rodzaj żeński
- (4.1) pierwsza: godzina pierwsza
- odmiana:
- (1.1, 2.1–2, 3.1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik pierwszy pierwsza pierwsze pierwsi pierwsze dopełniacz pierwszego pierwszej pierwszego pierwszych celownik pierwszemu pierwszej pierwszemu pierwszym biernik pierwszego pierwszy pierwszą pierwsze pierwszych pierwsze narzędnik pierwszym pierwszą pierwszym pierwszymi miejscownik pierwszym pierwszej pierwszym pierwszych wołacz pierwszy pierwsza pierwsze pierwsi pierwsze
- przykłady:
- (1.1) Nasz zawodnik przybiegł do mety jako pierwszy i zdobył złoty medal.
- (1.1) Zastanawialiśmy się kiedyś z Eweliną, jakiż to tajemniczy inwestor kupił działkę na narożniku, pod numerem pierwszym.
- (3.1) Kapitan polecił, aby pierwszy przejął dowodzenie.
- kolokacje:
- (1.1) być pierwszym na liście / w kolejce • przybiec / skończyć / ustawić się w kolejce / wejść / wyjść jako pierwszy • pierwsza pomoc • pierwsza wojna światowa • pierwszy dzień wiosny
- (2.1) pierwszy między równymi • pierwszy oficer
- (2.2) liczba pierwsza • dzielnik pierwszy • element pierwszy
- synonimy:
- (1.1) 1.
- antonimy:
- (1.1) ostatni
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. pierwsza ż, pierwsze n, pierwszeństwo n, pierwszak m, pierwiastka ż, pierwotność ż
- przym. pierwotny
- przysł. najpierw, pierwej
- tem. słow. pierwszo-
- związki frazeologiczne:
- do pierwszej krwi • grać pierwsze skrzypce • miłość od pierwszego wejrzenia • na pierwszej • na pierwszy rzut oka • po pierwsze • pierwsze koty za płoty • pierwszy lepszy • prawo pierwszej nocy • w pierwszej kolejności
- etymologia:
- stopień wyższy od st.pol. pierwy → pierwszy, początkowy, pierwotny[2], od prasł. *pьrvъ, od rdzenia praindoeur. *prH-uo-[3]
- forma pierwy była w użyciu jeszcze w XVI wieku[4]
- por. białor. першы, bułg. първи, chorw. prvi, czes. první, kasz. piérwi, ros. первый, scs. прьвъ, słc. prvý, słń. prvi i ukr. перший
- por. alb. parë, litew. pirmas i łot. pirmais
- uwagi:
- (1.1) używany również przy liczebnikach większych od 20, zakończonych na 1 (z wyjątkiem zakończonych na 11), np. 221 → dwieście dwudziesty pierwszy
- tłumaczenia:
- (1.1) zobacz listę tłumaczeń w haśle: 1
- angielski: (1.1) first; (2.1) chief, first; (2.2) prime; (3.1) chief mate, chief officer, first mate
- arumuński: (1.1) protlu[5]
- kataloński: (1.1) primari
- koreański: (1.1) 첫째
- niemiecki: (1.1) erster
- rosyjski: (1.1) первый; (3.1) первый помощник капитана
- źródła:
- ↑
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN. - ↑
Porada „pierwszy i pierwotny” w: Poradnia językowa PWN. - ↑ Derksen’s Slavic Inherited Lexicon, oesteuropastudier.dk
- ↑ Hasło pierwszy w: Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków, Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.
- ↑ Tomasz Klimkowski, Dziedzictwo greckie w języku rumuńskim i arumuńskim, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia”, XIX, Poznań 2012, Wydawnictwo Instytutu Historii UAM, s. 23.
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierwszy
pierwszy
Polish
Etymology
From Old Polish pierwy, from Proto-Slavic *pьrvъ (“first”), from Proto-Balto-Slavic *pírʔwos, from Proto-Indo-European *prH-uo-.
Pronunciation
Numeral
pierwszy m (abbreviation 1.)
Adjective
pierwszy
Declension
declension of pierwszy
| case | singular | plural | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m pers or m anim | m inan | n | f | m pers | other | ||
| nominative, vocative | pierwszy | pierwsze | pierwsza | pierwsi | pierwsze | ||
| genitive | pierwszego | pierwszej | pierwszych | ||||
| dative | pierwszemu | pierwszym | |||||
| accusative | pierwszego | pierwszy | pierwsze | pierwszą | pierwszych | pierwsze | |
| instrumental | pierwszym | pierwszymi | |||||
| locative | pierwszej | pierwszych | |||||
Antonyms
Derived terms
Derived terms
Further reading
- pierwszy in Polish dictionaries at PWN
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/p%D1%8Crv%D1%8A
Reconstruction:Proto-Slavic/pьrvъ
Proto-Slavic
Etymology
From Proto-Balto-Slavic *pírˀwas, from Proto-Indo-European *pr̥h₂wós. Baltic cognates include Lithuanian pìrmas (“first; primary”), Latvian pìrmaĩs, Old Prussian pirmas (“first”). Indo-European cognates include Sanskrit पूर्व (pū́rva, “foremost, first, previous”), Avestan 𐬞𐬀𐬎𐬭𐬬𐬀 (paurva-), 𐬞𐬀𐬊𐬎𐬭𐬎𐬫𐬀 (paouruya-), 𐬞𐬀𐬊𐬌𐬭𐬫𐬀 (paoirya-, “first”), Old Persian [script needed] (paruva-), Albanian parë (“first”), Tocharian A pärwat, Tocharian B pärweṣṣe (“first”), Old English forwost (“first, (ring)leader”).
Adjective
| 10 | ||
| 1 | 2 → | |
|---|---|---|
| Cardinal: *edinъ Ordinal: *pьrvъ Adverbial: *edino šьdy, *edьnojьťi Multiplier: *edinakъ |
||
*pьrvъ[1]
Declension
Indefinite declension of *pьrvъ (hard)
| Singular | Masculine | Feminine | Neuter |
|---|---|---|---|
| Nominative | *pьrvъ | *pьrva | *pьrvo |
| Accusative | *pьrvъ | *pьrvǫ | *pьrvo |
| Genitive | *pьrva | *pьrvy | *pьrva |
| Locative | *pьrvě | *pьrvě | *pьrvě |
| Dative | *pьrvu | *pьrvě | *pьrvu |
| Instrumental | *pьrvomь | *pьrvojǫ | *pьrvomь |
| Vocative | *pьrve | *pьrvo | *pьrvo |
| Dual | Masculine | Feminine | Neuter |
| Nominative | *pьrva | *pьrvě | *pьrvě |
| Accusative | *pьrva | *pьrvě | *pьrvě |
| Genitive | *pьrvu | *pьrvu | *pьrvu |
| Locative | *pьrvu | *pьrvu | *pьrvu |
| Dative | *pьrvoma | *pьrvama | *pьrvoma |
| Instrumental | *pьrvoma | *pьrvama | *pьrvoma |
| Vocative | *pьrva | *pьrvě | *pьrvě |
| Plural | Masculine | Feminine | Neuter |
| Nominative | *pьrvi | *pьrvy | *pьrva |
| Accusative | *pьrvy | *pьrvy | *pьrva |
| Genitive | *pьrvъ | *pьrvъ | *pьrvъ |
| Locative | *pьrvěxъ | *pьrvaxъ | *pьrvěxъ |
| Dative | *pьrvomъ | *pьrvamъ | *pьrvomъ |
| Instrumental | *pьrvy | *pьrvami | *pьrvy |
| Vocative | *pьrvi | *pьrvy | *pьrva |
Definite declension of *pьrvъ (hard)
| Singular | Masculine | Feminine | Neuter |
|---|---|---|---|
| Nominative | *pьrvъjь | *pьrvaja | *pьrvoje |
| Accusative | *pьrvъjь | *pьrvǫjǫ | *pьrvoje |
| Genitive | *pьrvajego | *pьrvyję | *pьrvajego |
| Locative | *pьrvějemь | *pьrvěji | *pьrvějemь |
| Dative | *pьrvujemu | *pьrvěji | *pьrvujemu |
| Instrumental | *pьrvyjimi | *pьrvǫjǫ | *pьrvyjimi |
| Vocative | *pьrvъjь | *pьrvaja | *pьrvoje |
| Dual | Masculine | Feminine | Neuter |
| Nominative | *pьrvaja | *pьrvěji | *pьrvěji |
| Accusative | *pьrvaja | *pьrvěji | *pьrvěji |
| Genitive | *pьrvuju | *pьrvuju | *pьrvuju |
| Locative | *pьrvuju | *pьrvuju | *pьrvuju |
| Dative | *pьrvyjima | *pьrvyjima | *pьrvyjima |
| Instrumental | *pьrvyjima | *pьrvyjima | *pьrvyjima |
| Vocative | *pьrvaja | *pьrvěji | *pьrvěji |
| Plural | Masculine | Feminine | Neuter |
| Nominative | *pьrviji | *pьrvyję | *pьrvaja |
| Accusative | *pьrvyję | *pьrvyję | *pьrvaja |
| Genitive | *pьrvъjixъ | *pьrvъjixъ | *pьrvъjixъ |
| Locative | *pьrvyjixъ | *pьrvyjixъ | *pьrvyjixъ |
| Dative | *pьrvyjimъ | *pьrvyjimъ | *pьrvyjimъ |
| Instrumental | *pьrvyjimi | *pьrvyjimi | *pьrvyjimi |
| Vocative | *pьrviji | *pьrvyję | *pьrvaja |
Descendants
- Old East Slavic: пьрвъ (pĭrvŭ)
- South Slavic:
Further reading
- Vasmer (Fasmer), Max (Maks) (1964–1973), “первый”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Trubačóv Oleg, Moscow: Progress
References
- ^ Derksen, Rick (2008), “*pьrvъ”, in Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 430: “num. o ‘first’”
…..
Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-European/pr̥h₂wós.
…..
https://sjp.pwn.pl/doroszewski/pierw;5471636.html
pierw
Podobne wyszukiwania
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierw
pierw
Polish
Pronunciation
Adverb
pierw
Synonyms
- najpierw, wpierw, na początku
- (archaic) pierwej
Further reading
- pierw in Polish dictionaries at PWN
…..
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/pierw-wpierw-najpierw;6458.html
https://pl.wiktionary.org/wiki/wpierw#pl
https://pl.wiktionary.org/wiki/najpierw
https://en.wiktionary.org/wiki/najpierw#Polish
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierwy#Old_Polish
pierwy
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwej
pierwej (język polski)
- znaczenia:
przysłówek
- przykłady:
- (1.1) Znany był w czasie pierwszej wojny światowej w Polsce taki wypadek: dwóch młodych polskich arystokratów będących żołnierzami na austriackim froncie założyło się, wktórego pierwej kula trafi, i wyskoczyli z okopu. Jeden został zabity, drugi miał całe życie bliznę na głowie.[1]
- synonimy:
- (1.1) pierw
- źródła:
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwo-
pierwo- (język polski)
- znaczenia:
temat słowotwórczy
- (1.1) pierwszy człon wyrazów złożonych oznaczający pierwszeństwo, początek, pierwotność[1]
- przykłady:
- (1.1) pierwodruk • pierwowzór • pierworodny • pierwokup
- kolokacje:
- (1.1) zobacz słowa zaczynające się od „pierwo-”
- źródła:
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierwo-#Polish
pierwo-
Polish
Pronunciation
Prefix
- first
- ród (“birth, house, family”) → pierworodny (“firstborn”)
- wzór (“pattern”) → pierwowzór (“prototype”)
Further reading
- pierwo- in Polish dictionaries at PWN
…..
https://sjp.pwn.pl/doroszewski/pierwotnosc;5471680.html
pierwotność
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwotny
pierwotny (język polski)
pierwotna (1.2) wioska afrykańska
pierwotny (1.2) las
- znaczenia:
przymiotnik
- (1.1) prehistoryczny, taki, który istniał bardzo dawno temu
- (1.2) taki, który pozostał w niezmienionej postaci
- (1.3) ten, który funkcjonuje jako pierwszy
- odmiana:
- (1.1–3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik pierwotny pierwotna pierwotne pierwotni pierwotne dopełniacz pierwotnego pierwotnej pierwotnego pierwotnych celownik pierwotnemu pierwotnej pierwotnemu pierwotnym biernik pierwotnego pierwotny pierwotną pierwotne pierwotnych pierwotne narzędnik pierwotnym pierwotną pierwotnym pierwotnymi miejscownik pierwotnym pierwotnej pierwotnym pierwotnych wołacz pierwotny pierwotna pierwotne pierwotni pierwotne
- przykłady:
- (1.2) Rzeczywiście spragnieni kontaktu z przyrodą wybiorą przygodę w miejscach przyrodniczo cennych, dzikich i pierwotnych[1].
- (1.3) Mimo niebywałego w stosunku do pierwotnych (bardzo pesymistycznych na Zachodzie) przewidywań sukcesu gospodarczegoPolski, wciąż Polnische Wirtschaft jest w Niemczech symbolem partactwa i bałaganu[2].
- kolokacje:
- (1.1) kultura pierwotna • człowiek pierwotny • instynkt pierwotny • język pierwotny
- (1.2) las pierwotny • pierwotna puszcza
- (1.3) obieg / obwód pierwotny
- antonimy:
- (1.3) wtórny
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. pierwotniak m, pierwotek m, pierwotność ż, pierwocina ż
- przysł. pierwotnie
- tem. słow. pierwszo-
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) primitive; (1.2) primeval; (1.3) original
- białoruski: (1.1) першабытны; (1.2) першабытны; (1.3) першапачатковы
- esperanto: (1.1) primitiva
- gudźarati: (1.3) અસલ (asala)
- rosyjski: (1.1) первобытный; (1.2) первобытный; (1.3) первоначальный, первичный
- ↑ Dominika Zaręba, Ekoturystyka: wyzwania i nadzieje, 2000, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
- ↑ Jerzy Surdykowski, Duch Rzeczypospolitej, 2001, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwotnie
pierwotnie (język polski)
- znaczenia:
przysłówek
- (1.1) zgodnie z początkiem, odwołując się do najwcześniejszych chwil od powstania
- (1.2) w sposób nietknięty cywilizacją
- przykłady:
- (1.1) W tej piwnicy pierwotnie leżakowały wina, zaś teraz tylko jakieś graty.
- (1.2) Pierwotnie te tereny porośnięte były puszczą.
- synonimy:
- (1.1) początkowo, z początku, w pierwszej chwili, oryginalnie, wstępnie, dziewiczo, zrazu
- (1.2) prymitywnie
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. pierwotność ż, pierwotniak m, pierwotek m
- przym. pierwotny
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) initially
- francuski: (1.1) originellement, originairement; (1.2) primitivement
- jidysz: (1.1) תּחילת (tchiles)
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwsze%C5%84stwo
pierwszeństwo (język polski)
- wymowa:
- IPA: [pʲjɛrfˈʃɛ̃j̃stfɔ], AS: [pʹi ̯erfšẽĩ ̯stfo], zjawiska fonetyczne: zmięk.• utr. dźw.• nazal.• rozs. artyk.• i → j
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj nijaki
- (1.1) prawo do czegoś przed innymi; prawo bycia pierwszym, zrobienia czegoś na początku; przewaga, wyższość nad czymś lub nad kimś[1]
- odmiana:
- (1.1) blm[2],
przypadek liczba pojedyncza mianownik pierwszeństwo dopełniacz pierwszeństwa celownik pierwszeństwu biernik pierwszeństwo narzędnik pierwszeństwem miejscownik pierwszeństwie wołacz pierwszeństwo
- kolokacje:
- (1.1) ubiegać się o pierwszeństwo • oddać / odebrać komuś pierwszeństwo • pierwszeństwo przejazdu • ustąpić pierwszeństwa
- synonimy:
- (1.1) priorytet
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. pierwszy mos, pierwak mrz, pierwszak mos
- przym. pierwszy
- przysł. najpierw
- tem. słow. pierwszo-
- związki frazeologiczne:
- palma pierwszeństwa
- tłumaczenia:
- esperanto: (1.1) unuaeco
- hiszpański: (1.1) prioridad ż, preferencia ż, primacía ż
- kazachski: (1.1) біріншілік
- rosyjski: (1.1) первенство n
- źródła:
- ↑ Hasło pierwszeństwo w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Andrzej Markowski, s. 654, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83–0113111-X.
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierwiastek
pierwiastek (język polski)
układ okresowy pierwiastków (1.1)
![{\displaystyle {\sqrt[{3}]{x}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9a55f866116e7a86823816615dd98fcccde75473)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) chem. substancja składająca się z atomów o tej samej liczbie protonów w jądrze (liczbie atomowej); pierwiastek chemiczny; zob.też pierwiastek chemiczny w Wikipedii
- (1.2) mat. liczba, która po podniesieniu do danej potęgi, jest równa liczbie pierwiastkowanej; zob. też pierwiastkowanie w Wikipedii
- (1.3) mat. miejsce zerowe funkcji; zob. też miejsce zerowe w Wikipedii
- (1.4) istotny składnik jakiejś całości; czynnik, cząstka
- (1.5) mat. liczba, która spełnia dane równanie
- (1.6) jęz. rdzeń
- odmiana:
- (1.1–6)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik pierwiastek pierwiastki dopełniacz pierwiastka pierwiastków celownik pierwiastkowi pierwiastkom biernik pierwiastek pierwiastki narzędnik pierwiastkiem pierwiastkami miejscownik pierwiastku pierwiastkach wołacz pierwiastku pierwiastki
- przykłady:
- (1.1) Mangan jest pierwiastkiem chemicznym o symbolu Mn i liczbie atomowej 25.
- (1.2) Pierwiastek arytmetyczny stopnia drugiego nazywany jest pierwiastkiem kwadratowym.
- (1.3) Proszę obliczyć wszystkie pierwiastki tego wielomianu.
- kolokacje:
- (1.2) pierwiastek kwadratowy / sześcienny • pierwiastek drugiego / trzeciego / … stopnia • wyciągać pierwiastek z czegoś
- (1.3) pierwiastek funkcji / wielomianu • pierwiastek jednokrotny / dwukrotny / …
- synonimy:
- (1.2) symbol. √, por. uwagi
- (1.5) rozwiązanie
- antonimy:
- (1.2) potęga
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. pierwiastka ż, pierwiastkowanie n
- czas. pierwiastkować ndk.
- przym. pierwiastkowy
- uwagi:
- pierwiastek (1.2) n-stopnia oznaczany jest symbolem {\displaystyle {\sqrt[{n}]{x}}}
![{\displaystyle {\sqrt[{n}]{x}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7b3ba2638d05cd9ed8dafae7e34986399e48ea99)
- tłumaczenia:
- (1.6) zobacz listę tłumaczeń w haśle: rdzeń
- angielski: (1.1) element; (1.2) root; (1.3) zero, root
- arabski: (1.1) عنصر ,عنصر كيميائي
- baskijski: (1.1) elementu; (1.2) erro; (1.3) erro; (1.5) erro
- białoruski: (1.1) элемент m, хімічны элемент m; (1.2) корань m; (1.6) корань m
- duński: (1.1) grundstof n
- esperanto: (1.1) elemento; (1.2) radiko; (1.3) radiko; (1.5) radiko
- francuski: (1.1) élément m
- grenlandzki: (1.1) pinngoqqaat
- hiszpański: (1.1) elemento m; (1.2) raíz ż; (1.3) raíz ż, cero m
- holenderski: (1.1) element n; (1.2) wortel m; (1.3) wortel m
- islandzki: (1.1) frumefni n; (1.2) rót ż
- łaciński: (1.1) elementum
- niemiecki: (1.1) Element n; (1.2) Wurzel ż; (1.3) Wurzel ż
- nowogrecki: (1.1) στοιχείο n; (1.2) ρίζα ż; (1.3) ρίζα ż
- rosyjski: (1.1) элемент m, химический элемент m; (1.2) корень m
- szwedzki: (1.1) grundämne
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierwiastek
pierwiastek
Polish
Pronunciation
Noun
pierwiastek m inan
- (chemistry) element
- (arithmetic) root (expression raised to a power)
- (mathematics) root (zero of a function)
- element (part of an abstract whole)
- (linguistics) radical (element of a logogram)
Declension
declension of pierwiastek
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | pierwiastek | pierwiastki |
| genitive | pierwiastka | pierwiastków |
| dative | pierwiastkowi | pierwiastkom |
| accusative | pierwiastek | pierwiastki |
| instrumental | pierwiastkiem | pierwiastkami |
| locative | pierwiastku | pierwiastkach |
| vocative | pierwiastku | pierwiastki |
Synonyms
Further reading
- pierwiastek in Polish dictionaries at PWN
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pierworodny
pierworodny (język polski)
- wymowa:
- IPA: [ˌpʲjɛrvɔˈrɔdnɨ], AS: [pʹi ̯ervorodny], zjawiska fonetyczne: zmięk.• akc. pob.• i → j wymowa
- znaczenia:
przymiotnik
- (1.1) urodzony jako pierwszy z potomstwa
- (1.2) daw. przyrodzony, wrodzony[1]
- (1.3) daw. pierwotny, pierwszy, początkowy[1]
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (2.1) syn pierworodny (1.1)
- odmiana:
- (1.1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik pierworodny pierworodna pierworodne pierworodni pierworodne dopełniacz pierworodnego pierworodnej pierworodnego pierworodnych celownik pierworodnemu pierworodnej pierworodnemu pierworodnym biernik pierworodnego pierworodny pierworodną pierworodne pierworodnych pierworodne narzędnik pierworodnym pierworodną pierworodnym pierworodnymi miejscownik pierworodnym pierworodnej pierworodnym pierworodnych wołacz pierworodny pierworodna pierworodne pierworodni pierworodne nie stopniuje się
- przykłady:
- (1.1) […] Gród ten postanowił Kazimierz oddać na powrót synowi pierworodnemu siostry swojej.[2]
- kolokacje:
- (1.1) syn pierworodny
- (1.2) grzech pierworodny
- synonimy:
- (1.1) daw. jednorodzony
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. pierworództwo n, pierworódka ż
- forma żeńska pierworodna ż
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) first-born, firstborn, first
- baskijski: (1.1) lehenjaio, lehensortu
- hiszpański: (1.1) primogénito
- nowogrecki: (1.1) πρωτότοκος
- włoski: (1.1) primogenito
- źródła:
- ↑ Skocz do:1,0 1,1 Hasło pierworodny w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Biblioteka Ossolińskich: pismo historyi, literaturze, umiejętnościom i rzeczom narodowym poświęcone. Poczet nowy, Tom 6, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1865, s. 316.
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierworodny
pierworodny
Polish
Etymology
From pierwo– + rodny.
Pronunciation
Adjective
pierworodny (not comparable)
Declension
declension of pierworodny
| case | singular | plural | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m pers or m anim | m inan | n | f | m pers | other | ||
| nominative, vocative | pierworodny | pierworodne | pierworodna | pierworodni | pierworodne | ||
| genitive | pierworodnego | pierworodnej | pierworodnych | ||||
| dative | pierworodnemu | pierworodnym | |||||
| accusative | pierworodnego | pierworodny | pierworodne | pierworodną | pierworodnych | pierworodne | |
| instrumental | pierworodnym | pierworodnymi | |||||
| locative | pierworodnej | pierworodnych | |||||
Derived terms
Further reading
- pierworodny in Polish dictionaries at PWN
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pierwsi
pierwsi
…..
https://pl.wiktionary.org/wiki/pier%C5%9B
pierś (język polski)
piersi (1.1)
pierś (1.2) mężczyzny
.jpg)
pierś (1.2) konia
piersi (1.3) kurczaka
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj żeński
- (1.1) anat. parzysty gruczoł mlekowy człowieka; zob. też pierś w Wikipedii
- (1.2) anat. przednia, górna część tułowia u człowieka lub innego zwierzęcia
- (1.3) kulin. spoż. mięso z przedniej części tułowia drobiu
- odmiana:
- (1.1–3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik pierś piersi dopełniacz piersi piersi celownik piersi piersiom biernik pierś piersi narzędnik piersią piersiami miejscownik piersi piersiach wołacz piersi piersi
- przykłady:
- (1.1) Ania ma przepiękne piersi.
- (1.2) Generał przypiął swoje ordery do piersi.
- (1.3) Dzisiaj na obiad gotuję piersi z kurczaka.
- meronimy:
- (1.1) sutek, przewód mleczny
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. piersiówka ż, piersióweczka ż, pierśnica ż, piersiątko n, napierśnik m, popiersie n
- przym. piersiowy, piersiasty
- przysł. piersiowo
- związki frazeologiczne:
- babie w kolana, chłopu w piersi, szlachcicowi w uszy, żydowi w pięty, nigdy nie bywa zimno • bić się w cudze piersi • bić się w piersi • chłop piersi, a szlachcic ręce ma zawsze gołe • czyjaś pierś wzbiera czymś • ile tchu w piersiach • jak pierś z Marcinowej gęsi sina, to będzie sroga zima, a jak biała – to nie będzie statkowała / pierś z Marcinowej gęsi jeśli biała, to zima dobrze będzie statkowała • jakby kamień z piersi zdjął • pierś mężnego za puklerz stoi • u pięknego konia ma być: głowa jak u panny, pierś jak u wdowy, nóżka jak u dziecięcia • uderzać się w piersi • własną piersią • wyhodować żmiję na własnej piersi • wzbierać w piersiach • żyć pełną piersią • krzyż na piersiach, a diabła ma na sercu • osłaniać własną piersią
- tłumaczenia:
- aleucki: (1.1) magdaq, maqda-x̂
- angielski: (1.1) breast; (1.2) breast, chest; (1.3) breast
- arabski: (1.2) ثدي
- baskijski: (1.1) bular, ugatz; (1.2) bular; (1.3) bularki
- białoruski: (1.1) грудзі lm
- duński: (1.1) bryst n; (1.2) bryst n; (1.3) bryst n
- esperanto: (1.1) mamo; (1.2) mamo
- francuski: (1.1) sein m; (1.2) poitrine ż; (1.3) blanc m
- grenlandzki: (1.1) amaamagaq
- hawajski: (1.2) puʻuwaiū
- hiszpański: (1.1) pecho m, mama ż; (1.2) pecho m; (1.3) pechuga ż
- japoński: (1.1) 乳首(ちくび); (1.2) 胸(むね), 乳房(ちぶさ), 乳(ちち)
- kataloński: (1.1) pit m; (1.2) pit m; (1.3) pit m
- niemiecki: (1.1) Brust ż; (1.2) Brust ż; (1.3) Brust ż
- nowogrecki: (1.1) μαστός m, στήθος n; (1.2) στήθος n; (1.3) στήθος n
- rosyjski: (1.1) грудь ż; (1.2) грудь ż; (1.3) филе n
- słowacki: (1.1) prsník m
- suahili: (1.2) kifua
- szwedzki: (1.2) bröst
- ukraiński: (1.1) груди lm; (1.2) груди lm; (1.3) філе n
- wilamowski: (1.1) brust ż, brūst ż, brysta ż lm; (1.2) brust ż, brūst ż; (1.3) brust ż, brūst ż
- włoski: (1.1) capezzolo m; (1.2) seno m
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/pier%C5%9B
pierś
Polish
Etymology
From Proto-Slavic *pьrsь
Pronunciation
Noun
pierś f
Declension
declension of pierś
Further reading
- “pierś”, in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN, (Please provide a date or year)
- pierś in Polish dictionaries at PWN
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/p%D1%8Crs%D1%8C
Reconstruction:Proto-Slavic/pьrsь
Proto-Slavic
Etymology
From Proto-Balto-Slavic *pírˀśis. Cognate with Lithuanian pìršys (“chest (of a horse)”). Further etymology unknown; the connection with Sanskrit पर्शु (párśu, “rib”) (Avestan 𐬞𐬀𐬭𐬀𐬱𐬎 (parašu, “rib”), Ossetian фарс (fars, “flank”)) must be discarded, according to Derksen.
Noun
*pь̀rsь f
Declension
Declension of *pь̀rsь (i-stem)
| Singular | Dual | Plural | |
|---|---|---|---|
| Nominative | *pь̀rsь | *pьrsi | *pьrsi |
| Accusative | *pь̀rsь | *pьrsi | *pьrsi |
| Genitive | *pьrsi | *pьrsьju, *pьršu* | *pьrsьjь, *pьrsi* |
| Locative | *pьrsi | *pьrsьju, *pьršu* | *pьrsьxъ |
| Dative | *pьrsi | *pьrsьma | *pьrsьmъ |
| Instrumental | *pьrsьjǫ, *pьršǫ* | *pьrsьma | *pьrsьmi |
| Vocative | *pьrsi | *pьrsi | *pьrsi |
* The second form occurs in languages that contract early across /j/ (e.g. Czech), while the first form occurs in languages that do not (e.g. Russian).
Related terms
Descendants
- East Slavic:
- Belarusian: [Term?]
- Russian: пе́рси (pérsi) (plurale tantum)
- Ukrainian: [Term?]
- South Slavic:
References
- Derksen, Rick (2008), “*pьrsь”, in Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 429
…..
https://en.wiktionary.org/wiki/%D1%84%D0%B0%D1%80%D1%81#Ossetian
фарс
Ossetian
Etymology
From Proto-Iranian *parsuš, from Proto-Indo-European *perḱu-. Cognate with Sanskrit पर्शु (párśu).
Noun
фарс • (fars) (plural фӕрстӕ́)
- (Iron dialect, Digor dialect) side
-
фӕрсӕй-фӕрстӕм ― færsæj-færstæm ― side by side
-
- (Iron dialect, Digor dialect) page
- (Iron dialect, Digor dialect) wall
- (Iron dialect, Digor dialect) shore
References
- Bigulajev, B. B.; Gagkajev, K. Je.; Kulajev, N. X.; Tuajeva, O. N. (1970), “фарс”, in Kasajev A. M., editor, Osetinsko-russkij slovarʹ [Ossetian–Russian Dictionary], 3rd edition, Ordzhonikidze: Publishing House “Ir”
- Taqazty, Fedar (2003), “фарс”, in Digoron-urussag ʒurdwat [Digor–Russian Dictionary], Vladikavkaz: Alania
…..
Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Iranian/parsuš.
…..
Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-European/perḱu-.
…..
Jakieś pytania? To dopiero początek i w następnych częściach będzie tego wincy… Widać już jakieś wtórne ubezdźwięcznienia w j. słowiańskim / zachodnio-słowiańskim / lechickim / polskim, hm?
