289 Końcówki Proto-Slavic *-ka, *-kъ, *sь, *-cě, *-ci, *-ki (i te brakujące), *bajьka, *syrovatъka, *žuka, *žuti, *dьnьsь, *rěkà, *śis, *-ḱe, *-kos, *-ḱos, *-kasa, *-ćasa, *-kas, *-akah i inne problemy ofitzjalnego jęsykosnaftzfa

…..

Oto porównywania końcówek Proto-Slavic ciąg dalszy. Tym razem opisuję końcówki, których dźwięk główny jest jak poprzednio niespalatalizowany, niskoenergetyczny, tzw. centum / kentum, ale jest zapisywany jako k/K.

W tym wpisie skupiam się tylko na tych końcówkach, które po dźwiękiem głównym posiadają spółgłoski ofitzjalnie zmiękczające jak e, ě, i, ь, y lub niezmiękczające jak a, o, u, ъ. Porównuję ofitzjalnie dostępne definicje i dane… i przedstawiam, co z tego równie ofitzjalnie wynika.

O reszcie bardziej złożonych końcówek Proto-Slavic, zawierających ten sam dźwięk zapisywany jako *k/K, napiszę we wpisach kolejnych.

O Pra-Słowiańskich / Proto-Slavic końcówkach jak *-čь, *-ačь, *-ьcь, *-ьca, *-це, *-ьce, *-kъ, *-ъka, *akъ, *-ikъ, *-ьkъ, *-ъkъ i tzw. PIE *-keh₂, *-ḱos, pisałem już we wpisach 283 i 224. Jak wspominałem już poprzednio, kiedy pisałem o tym, nie wiedziałem o wielu danych. Z tego powodu muszę o części z nich napisać ponownie, poprawiając to i owo tu i tam…

Te tzw. palatalizacje słowiańskie ofitzjalnie w uproszczeniu wyglądają tak: *K > *T > C.

Twierdzę, że jak to udowodniałem poprzednio z końcówkami Proto-Slavic, których dźwięki główne są zapisywane jako *t/T i *c/C, także i w przypadku końcówek Proto-Slavic, których dźwięk główny jest zapisywany jako *k/K, powyższy wzór nie sprawdza się, co najmniej częściowo…

Oto dowody, najpierw ich skrótowe zestawienie, a następnie ich pełne wersje… Będzie tam trochę i o oboczności i rdzeni i końcówek, i o tzw. miękkim k, zapisywanym jako *-ḱ/K’, i o wtórnych ubezdźwięcznieniach, jak np. tzw. rough breathing, itp.

1) Ofitzjalnie brakuje końcówek, jak *-cě, *-ko, *-kǫ, *-ku, *-ky!!!

2) Ofitzjalnie okazuje się, że język tzw. tocharski, rzekomo tzw. centum / kentum,.. wcale jednak taki nie był, patrz postać tzw. satem Tocharian B śuwaṃ (“to eat”)!

3) Słowo Proto-Slavic *dьnьsь, zawiera w sobie końcówkę *sь… i wcale nie zawiera w sobie końcówki *-kъ!!!

4) Brakuje końcówek, jak *se, *sego, *seję, *sejь, *sejǫ, *seju, *semь, *semu, *sę, *si, *sima, *simi, *simь, *simъ, *sixъ, *sǫ!!!

5) Skąd, jak i dlaczego nagle w tym Proto-Balto-Slavic *śis wziął się dodatkowy dźwięk zapisywany jako s/S,.. skoro nie było go w Proto-Indo-European *ḱe?!! Przy okazji… Ten dodatkowy dźwięk, nie występował też i w końcówce Proto-Slavic *sь!!!

6) Czyżby języki nie zawsze dążyły do uproszczenia?!!, patrz:

The particle in Proto-Indo-European was indeclinable. Some daughter languages, particularly Balto-Slavic, Germanic and Armenian added pronominal inflection later (…)

7) Widać wtórne zniekształcenia tzw. rough breathing i w tzw. Germanic *hiz!!!

8) Przy okazji… A gdzie podziały się indo-irańskie odpowiedniki tej końcówki, hm?!!

9) Brakuje końcówek, jak *-cě, *-kà, *-kàma, *-kàmī, *-kàmъ, *-kàsъ, *-kàxъ, *-ko, *-kojǫ́, *-kǫ̀, *-kòjǫ, *-kù, *-kỳ!!!

10) Warto zapamiętać ofitzjalnie spalatalizowaną końcówkę *-cě,.. która jednak zgodnie z ofitzjalnymi zasadami powstania palatalizacji słowiańskich, powinna była ofitzjalnie wyglądać jako *-čě!!! Czyli,.. skąd i jak wzięła się ta końcówka Proto-Slavic *-cě, no to nie mam pojęcia!!! (To jeszcze wcale nie jest wszystko, patrz poniżej)…

11) Końcówka Proto-Slavic *-kъ

Z jej ofitzjalnej odmiany wynika, że ofitzjalnie brakuje końcówek:

• spalatalizowanych / tzw. satem, jak: *-cě, *-cěma, *-cěmi, *-cěmь, *-cěmъ, *-cěxъ, *-ci,
• niepalatalizowanych / tzw. centum / kentum, jak: *-kaja, *-kajego, *-kama, *-kami, *-kamъ, *-kaxъ, *-ke, *-kě, *-kějemь, *-kěji, *-kěxъ, *-ki, *-kiji, *-ko, *-kogo, *-koje, *-kojь, *-kojǫ, *-koju, *-koma, *-komь, *-komu, *-komъ, *-kǫ, *-kǫjǫ, *-ku, *-kujemu, *-kuju, *-kъjь, *-kъjixъ, *-kъmь, *-ky, *-kyję, *-kyjima, *-kyjimi, *-kyjimъ!!!

---

UWAGA!

Jak to możliwe, że ofitzjalnie istniały jednocześnie końcówki Proto-Slavic, jak spalatalizowane *-ci i niespalatalizowane *-ki, *-kiji, hm?!!

Czyż ofitzjalnie końcówki *-ki i *-kiji, nie powinny były spalatalizować się do końcówek *-ci i *-ciji?!!

---

Ofitzjalnie istniały jednocześnie oboczne (spalatalizowane i nie spalatalizowane) postacie Proto-Slavic jak:

*koręcь (“snag, trunk”) ← *korękъ ← *korę-

*měsęcь (“moon, month”) ← *měsękъ ← *měsę-

*zajęcь (“rabbit”) ← *zajękъ ← *zaję-

12) Co do brzmień i wymowy rzeczywistych dźwięków symbolizowanych przez znaczki tzw. znaków miękkiego ь i twardego ъ, rzekomo powstałych po jeszcze innych tzw. jerach… Szukałem i nie znalazłem w sumie ich innych ofitzjalnych wyjaśnień jak te, które przedstawiłem dalej.

13) Reconstruction:Proto-Indo-European/–kos

Alternative forms

• *-ḱos

14) Jak to możliwe, że w j. indo-irańskich istniały jednocześnie oboczne końcówki, zarówno tzw. satem, jak i tzw. centum / kentum, patrz: Indo-Iranian: *-kasa, *-ćasa, Indo-Aryan: *-kasa, *-śasa, Sanskrit: -कस (–kasa), -शस (–śasa)?!!

15) Co spowodowało (jednocześnie nie powodując) rzekomą palatalizację końcówki Indo-Iranian: *-kasa > *-ćasa,.. przecież chyba nie dźwięk zapisywany jako a…?!!

S. Ambroziaka i innych allo-allo uprzedzam, że końcówka Proto-Indo-European *-ḱos i dźwięk tzw. miękkie k, zapisywany jako *-ḱ/K’, nie mogą być żadnym wyjaśnieniem powyższego paradoksu, ponieważ ofitzjalnie istnieją jednocześnie końcówki, jak Proto-Balto-Slavic *-kas, Slavic: *-kъ, *-ъkъ, itp, patrz powyżej!!!

16) W językach Indo-Irańskich, widoczne są ofitzjalnie wtórne ubezdźwięcznienia, patrz tzw. rough breathing, gdzie pierwotny dźwięk wysokoenergetyczny, zapisywany jako S, wtórnie ubezdźwięcznił się i przekształcił się w dźwięk niskoenergetyczny, zapisywany jako H, czyli S > H, patrz: Indo-Aryan: *-akas  > Iranian: *-akah, czy Indo-Aryan: *-kas > Iranian: *-kah!!!

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_words_suffixed_with_*-ka

Category:Proto-Slavic words suffixed with *-ka

Pages in category „Proto-Slavic words suffixed with *-ka„

The following 3 pages are in this category, out of 3 total.

B

• Reconstruction:Proto-Slavic/bajьka

S

• Reconstruction:Proto-Slavic/syrovatъka

Z

• Reconstruction:Proto-Slavic/žuka

……

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Slavic/-ka&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Slavic/-ka.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/baj%D1%8Cka

Reconstruction:Proto-Slavic/bajьka

Proto-Slavic

Etymology

From *bajati +‎ *-ka.

Noun

*bajьka f

1. fable

Inflection

Declension of *bajьka (hard a-stem)

	Singular	Dual	Plural
Nominative	*bajьka	*bajьcě	*bajьky
Accusative	*bajьkǫ	*bajьcě	*bajьky
Genitive	*bajьky	*bajьku	*bajьkъ
Locative	*bajьcě	*bajьku	*bajьkasъ, *bajьkaxъ*
Dative	*bajьcě	*bajьkama	*bajьkamъ
Instrumental	*bajьkojǫ, *bajьkǫ**	*bajьkama	*bajьkami
Vocative	*bajьko	*bajьcě	*bajьky

^* -asъ is the expected Balto-Slavic form but is found only in some Old Czech documents; -axъ is found everywhere else and is formed by analogy with other locative plurals in -xъ.
^** The second form occurs in languages that contract early across /j/ (e.g. Czech), while the first form occurs in languages that do not (e.g. Russian).

Related terms

• *bajati (“tell tales”)
• *basnь (“fable”)

Descendants

• East Slavic:
  • Old East Slavic: [Term?]
    • Belarusian: байка (bajka)
    • Russian: ба́йка (bájka)
    • Rusyn: байка (bajka)
    • Ukrainian: ба́йка (bájka)

• South Slavic:
  • Bulgarian: байка (bajka)
  • Macedonian: бајка (bajka)
  • Serbo-Croatian:

    Cyrillic: ба̑јка

    Latin: bȃjka

  • Slovene: bájka

• West Slavic:
  • Czech: bajka
  • Polish: bajka
  • Slovak: bájka
  • Sorbian:
    • Lower Sorbian: bajka
    • Upper Sorbian: bajka

---

UWAGA!

Brakuje końcówek, jak *-cě, *-kama, *-kami, *-kamъ, *-kasъ, *-kaxъ, *-ko, *-kojǫ, *-kǫ, *-ku, *-ky!!!, patrz:

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_words_by_suffix

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_suffixes

Dla zmniejszenia ilości kodu, nie zaznaczam ich kolorkami w kolejnych dwóch przykładach poniżej.

Słowem Bajka / BaJ+Ka itp., zajmę się w oddzielnym wpisie.

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/syrovat%D1%8Aka

Reconstruction:Proto-Slavic/syrovatъka

Proto-Slavic

Etymology

Distorted by folk etymology – descendants distorted it further; there are many regional variants not of all of which are listed in the descendant table below. Explanations:

• by surface *syrъ +‎ *-ovъ +‎ *-atъ +‎ *-ka
• from Proto-Indo-European *ser- (“related to binding”) and thus cognate to Latin serum (“whey”) and Ancient Greek ὁρός (horós, “whey”)
• *syrъ +‎ *voda
• borrowed from a reflex of Turkic *jograt, variant of *jogurt, in Yakut суорат (suorat), suffixed with +‎ *-ka after borrowing.

Noun

*syrovatъka f

1. whey

Declension

Declension of *syrovatъka (hard a-stem)

	Singular	Dual	Plural
Nominative	*syrovatъka	*syrovatъcě	*syrovatъky
Accusative	*syrovatъkǫ	*syrovatъcě	*syrovatъky
Genitive	*syrovatъky	*syrovatъku	*syrovatъkъ
Locative	*syrovatъcě	*syrovatъku	*syrovatъkasъ, *syrovatъkaxъ*
Dative	*syrovatъcě	*syrovatъkama	*syrovatъkamъ
Instrumental	*syrovatъkojǫ, *syrovatъkǫ**	*syrovatъkama	*syrovatъkami
Vocative	*syrovatъko	*syrovatъcě	*syrovatъky

^* -asъ is the expected Balto-Slavic form but is found only in some Old Czech documents; -axъ is found everywhere else and is formed by analogy with other locative plurals in -xъ.
^** The second form occurs in languages that contract early across /j/ (e.g. Czech), while the first form occurs in languages that do not (e.g. Russian).

Descendants

dominant variants are listed in the standard font size, dialectal forms smaller

• East Slavic:
  • Belarusian: сыро́ватка (syróvatka), сырава́тка (syravátka),сы́ўвратка (sýŭvratka), сыро́ветка (syróvjetka)
  • Russian: сы́воротка (sývorotka), сы́роватка (sýrovatka)
  • Ukrainian: сиро́ватка (syróvatka), сирва́тка (syrvátka), сирво́тка(syrvótka)

• South Slavic:
  • Bulgarian: сурова́тка (surovátka), суръва́тка (surǎvátka),сурава́тка (suravátka), сурува́тка (suruvátka), сирова́тка (sirovátka),сурва́тка (survátka), сиро́тка (sirótka)
  • Macedonian: сурутка (surutka)
  • Serbo-Croatian:

    Cyrillic: су̏рутка, си̏рутка, суру̀тка, си̏ротка, си́роватка,сјеротка, серотка, сиротва, су̏ротва

    Latin: sȕrutka, sȉrutka, surȕtka, sȉrotka, sírovatka, sjerotka,serotka, sirotva, sȕrotva

  • Slovene: sírotka, síratka, sírotev

• West Slavic:
  • Old Czech: syrowátka
    • Czech: syrovátka, srvátka, syrvotka, syruvátka
  • Old Polish: syrwatka
    • Polish: serwatka, serwotka, seyrwatka, syrwotka
  • Sorbian:
    • Upper Sorbian: syrowatka, syrwatka
    • Lower Sorbian: serowatka, srowatka
  • Slovak: srvátka, servátka, sirvátka, srovátka, sirovátka, sarvátka
• → Hungarian: szurutyka

References

• Boryś, Wiesław (2005) , “serwatka”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN, page 542
• Račeva M., Todorov T., editors (2002) , “сирова̀тка”, in Български етимологичен речник [Bulgarian Etymological Dictionary] (in Bulgarian), volume 6, Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, page 694
• Munkácsi, Bernhard (1898) , “Die Anfänge der ungarisch-slavischen ethnischen Berührung”, in Die Donauländer. Zeitschrift für Volkskunde, volume 1, pages 419–420

---

UWAGA!

Słowem Serwatka / SeR+WaT+Ka i tym:

Distorted by folk etymology – descendants distorted it further; there are many regional variants not of all of which are listed in the descendant table below. Explanations:

• by surface *syrъ +‎ *-ovъ +‎ *-atъ +‎ *-ka
• from Proto-Indo-European *ser- (“related to binding”) and thus cognate to Latin serum (“whey”) and Ancient Greek ὁρός (horós, “whey”)
• *syrъ +‎ *voda
• borrowed from a reflex of Turkic *jograt, variant of *jogurt, in Yakut суорат (suorat), suffixed with +‎ *-ka after borrowing.

… zajmę się w oddzielnym wpisie.

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/%C5%BEuka

Reconstruction:Proto-Slavic/žuka

Proto-Slavic

Etymology

Formed as *žuti (“to chew”) +‎ *-ka, from Proto-Indo-European *ǵyewh₁– (“to chew”).

Noun

*žuka f

1. Alternative form of *žuna

Inflection

Declension of *žuka (hard a-stem)

	Singular	Dual	Plural
Nominative	*žuka	*žucě	*žuky
Accusative	*žukǫ	*žucě	*žuky
Genitive	*žuky	*žuku	*žukъ
Locative	*žucě	*žuku	*žukasъ, *žukaxъ*
Dative	*žucě	*žukama	*žukamъ
Instrumental	*žukojǫ, *žukǫ**	*žukama	*žukami
Vocative	*žuko	*žucě	*žuky

^* -asъ is the expected Balto-Slavic form but is found only in some Old Czech documents; -axъ is found everywhere else and is formed by analogy with other locative plurals in -xъ.
^** The second form occurs in languages that contract early across /j/ (e.g. Czech), while the first form occurs in languages that do not (e.g. Russian).

Derived terms

• *žukati (“to gulp, to surp”)

Descendants

• South Slavic:
  • Bulgarian: жука (žuka), dial джука (džuka) (dialectal)
  • ⇒ Macedonian: џока (džoka, “to gulp”) (colloquial)
    • ⇒ Macedonian: џокало (džokalo, “mouth, buccal cavity”) (colloquial)

Further reading

• Georgiev Vl. I., editor (1971) , “жука”, in Български етимологичен речник [Bulgarian Etymological Dictionary] (in Bulgarian), volume 1, Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, page 557

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/%C5%BEuti

Reconstruction:Proto-Slavic/žuti

Proto-Slavic

Etymology

Telic counter-part of Proto-Slavic *žьvati (“to chew”), from Proto-Indo-European *ǵyewh₁–. Akin to Proto-Germanic *kewwaną (“to chew”), Tocharian B śuwaṃ (“to eat”).

Verb

*žuti pf^[1]

1. to chew, to masticate

Inflection

Conjugation of *žuti (perf., -C-, s-aorist, accent paradigm c)

Verbal noun	Infinitive	Supine	L-participle
*žutьje	*žuti	*žutъ	*žulъ

	Participles
Tense	Past	Present
Passive	*žutъ	—
Active	*žuvъ	—

	Aorist			Present
Person	1st	2nd	3rd	1st	2nd	3rd
Singular	*žuxъ	*žu	*žu	*žьvǫ	*žьveši	*žьvetь
Dual	*žuxově	*žusta	*žuste	*žьvevě	*žьveta	*žьvete
Plural	*žuxomъ	*žuste	*žušę	*žьvemъ	*žьvete	*žьvǫtь
	Imperfect			Imperative
Person	1st	2nd	3rd	1st	2nd	3rd
Singular	—	—	—	—	*žьvi	*žьvi
Dual	—	—	—	*žьvěvě	*žьvěta	—
Plural	—	—	—	*žьvěmъ	*žьvěte	—

Notes:
• In perfective verbs, present expresses future

• Intensive stem: *živati

Derived terms

• *žuka, *žuna (“buccal cavity”)
• *žuboriti (“to gargle”)

Descendants

• South Slavic:
  • ⇒ Old Church Slavonic: прѣживати (prěživati, “to munch (for animals)”)
  • Bulgarian: жва (žva) (dated)
    • ⇒ Bulgarian: жево́ля (ževólja, “to grind with teeth”)
    • ⇒ Bulgarian: прежи́вям (prežívjam, “to munch”)
• West Slavic:
  • Polish: żuć (partially)
  • Slovak: žuť (partially)
  • Sorbian:
    • Lower Sorbian: žuś (partially)

Further reading

• Vasmer, Max (1964–1973) , “жевать”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Oleg Trubačóv, Moscow: Progress
• Georgiev Vl. I., editor (1971) , “жеволя”, in Български етимологичен речник [Bulgarian Etymological Dictionary] (in Bulgarian), volume 1, Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, page 529
• Duridanov I., Račeva M., Todorov T., editors (1996) , “преживям”, in Български етимологичен речник [Bulgarian Etymological Dictionary] (in Bulgarian), volume 5, Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, page 646

References

1. ^ Olander, Thomas (2001) , “žuti: ? [žьvǫ žьvetь / [žijǫ žijetь]]”, in Common Slavic accentological word list, Copenhagen: Editiones Olander: “c (SA 204, 207, 238; PR 139)”

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=%C5%9Buwa%E1%B9%83&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have an entry for śuwaṃ.

---

UWAGA!

Ofitzjalnie okazuje się, że język tzw. tocharski, rzekomo tzw. centum / kentum,.. wcale jednak taki nie był, patrz postać tzw. satem Tocharian B śuwaṃ (“to eat”) powyżej!

Słowem Żuć / Z”o’C’, itp., zajmę się w oddzielnym wpisie.

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_words_suffixed_with_*-k%D1%8A

Category:Proto-Slavic words suffixed with *-kъ

Proto-Slavic words ending with the suffix *-kъ.

Pages in category „Proto-Slavic words suffixed with *-kъ„

The following 18 pages are in this category, out of 18 total.

B

• Reconstruction:Proto-Slavic/borkъ

C

• Reconstruction:Proto-Slavic/čukъ

D

• Reconstruction:Proto-Slavic/dьnьsь
• Reconstruction:Proto-Slavic/dьrzъkъ

G

• Reconstruction:Proto-Slavic/grakъ

J

• Reconstruction:Proto-Slavic/jakъ

K

• Reconstruction:Proto-Slavic/kortъkъ
• Reconstruction:Proto-Slavic/krotъkъ

M

• Reconstruction:Proto-Slavic/makъ
• Reconstruction:Proto-Slavic/mękъkъ

P

• Reconstruction:Proto-Slavic/pakъ
• Reconstruction:Proto-Slavic/porkъ

R

• Reconstruction:Proto-Slavic/rěka

T

• Reconstruction:Proto-Slavic/tukъ

Z

• Reconstruction:Proto-Slavic/znakъ
• Reconstruction:Proto-Slavic/zolkъ
• Reconstruction:Proto-Slavic/zorkъ
• Reconstruction:Proto-Slavic/zvǫkъ

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/d%D1%8Cn%D1%8Cs%D1%8C

Reconstruction:Proto-Slavic/dьnьsь

Proto-Slavic

Etymology

From *dьnь (“day”) +‎ *sь (“this”).

Adverb

*dьnьsь^[1]

1. today

Descendants

• East Slavic:
  • Old East Slavic: дьньсь (dĭnĭsĭ), денесь (denesĭ)
    • Russian: (colloquial) днесь (dnesʹ)
    • Ukrainian: днес (dnes), днесь (dnesʹ)
• South Slavic:
  • Old Church Slavonic:

    Cyrillic: дьньсь (dĭnĭsĭ)

    Glagolitic: ⰴⱐⱀⱐⱄⱐ (dĭnĭsĭ)

  • Bulgarian: днес (dnes)
  • Macedonian: денес (denes)
  • Serbo-Croatian:

    Cyrillic: данас

    Latin: dànas

    Chakavian danȁs

  • Slovene: dánes (tonal orthography)
• West Slavic:
  • Czech: dnes
  • Polish: dziś
  • Polabian: dans
  • Slovak: dnes
  • Sorbian:
    • Lower Sorbian: źinsa
    • Upper Sorbian: dźens, dźensa

Related terms

• *dьnьsьka (*dьnьsь +‎ *-ka (“pronomial suffix for manner/amount”))
  • Bulgarian: днеска (dneska) (colloquial)
  • Macedonian: денеска (deneska) (colloquial)
  • Czech: dneska

Further reading

• Vasmer, Max (1964–1973) , “днесь”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Oleg Trubačóv, Moscow: Progress
• Trubačóv, Oleg, editor (1978) , “*dьnьsь”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 05, Moscow: Nauka, page 215

References

1. ^ Derksen, Rick (2008) , “*dьnьsь”, in Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 135: “adv. ‘today’”

---

UWAGA!

From *dьnь (“day”) +‎ *sь (“this”).

Jak widać powyżej, słowo Proto-Slavic *dьnьsь, zawiera w sobie końcówkę *sь… i wcale nie zawiera w sobie końcówki *-kъ!!! O co ty chodzi, no to nie wiem, ponieważ ofitzjalnie nie ma podanej żadnej odmiany tego słowa… Skoro jest jak jest, no to przyjrzę się tej końcówce poniżej…

Słowem Dzień / DzieN’, itp., zajmę się w oddzielnym wpisie.

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/s%D1%8C

Reconstruction:Proto-Slavic/sь

Proto-Slavic

Etymology

From Proto-Balto-Slavic *śis, from Proto-Indo-European *ḱe.

Determiner

*sь^[1][2]

1. this

Declension

Declension of *sь (soft pronominal)

Singular	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*sь	*sa	*se
Accusative	*sь	*sǫ	*se
Genitive	*sego	*seję	*sego
Locative	*semь	*sejь	*semь
Dative	*semu	*sejь	*semu
Instrumental	*simь	*sejǫ	*simь
Dual	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*sa	*si	*si
Accusative	*sa	*si	*si
Genitive	*seju	*seju	*seju
Locative	*seju	*seju	*seju
Dative	*sima	*sima	*sima
Instrumental	*sima	*sima	*sima
Plural	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*si	*sę	*sa
Accusative	*sę	*sę	*sa
Genitive	*sixъ	*sixъ	*sixъ
Locative	*sixъ	*sixъ	*sixъ
Dative	*simъ	*simъ	*simъ
Instrumental	*simi	*simi	*simi

See also

• *jь, *čьjь, *jьnъ, *kъjь, *onъ, *ovъ, *sь, *tъ, *vьśь
• *jakъ, *jьnakъ, *kakъ, *onakъ, *ovakъ, *sicь, *takъ, *vьśakъ
• *koterъ, *jeterъ

Descendants

• East Slavic:
  • Russian: сей (sej) (formal, dated, or poetic)
  • Ukrainian: цей (cej)

• South Slavic:
  • Old Church Slavonic:
    • Old Cyrillic: сь (sĭ)
    • Glagolitic: ⱄⱐ (sĭ)
  • Bulgarian: сей (sej) (obsolete, regional)
  • Serbo-Croatian:
    • Cyrillic: си̏мо
    • Latin: sȉmo
  • Slovene: sej (tonal orthography) (obsolete)

• West Slavic:
  • Polish: siego (genitive, only found in the set phrase do siego roku)
  • Polabian: sǫ

Further reading

• Vasmer, Max (1964–1973) , “сей”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Oleg Trubačóv, Moscow: Progress

References

1. ^ Derksen, Rick (2008) , “*sь”, in Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 484: “prn. ‘this’”
2. ^ Olander, Thomas (2001) , “sь si se”, in Common Slavic accentological word list, Copenhagen: Editiones Olander: “c (SA 36, 199; PR 139)”

---

UWAGA!

Brakuje końcówek, jak *se, *sego, *seję, *sejь, *sejǫ, *seju, *semь, *semu, *sę, *si, *sima, *simi, *simь, *simъ, *sixъ, *sǫ!!!, patrz:

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_words_by_suffix

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_suffixes

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Balto-Slavic/%C5%9Bis

Reconstruction:Proto-Balto-Slavic/śis

Proto-Balto-Slavic

Etymology

From Proto-Indo-European *ḱe.

Pronoun

*śis^[1][2]

1. this here

Inflection

This pronoun needs an inflection-table template.

Coordinate terms

• *kas
• *ki
• *tas

Descendants

• Latvian: šis
• Lithuanian: šìs
• Old Prussian: schis, sis
• Slavic: *sь

References

1. ^ Derksen, Rick (2008) , “*sь”, in Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 484: “BSl. *śis”
2. ^ Derksen, Rick (2015) , “*sь”, in Etymological Dictionary of the Baltic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 13), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 450: “BSl. *śis”

---

UWAGA!

Skąd, jak i dlaczego nagle w tym Proto-Balto-Slavic *śis wziął się dodatkowy dźwięk zapisywany jako S,.. skoro nie było go w Proto-Indo-European *ḱe?!!

Przy okazji… Ten dodatkowy dźwięk, nie występował też i w końcówce Proto-Slavic *sь!!!

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/%E1%B8%B1e

Reconstruction:Proto-Indo-European/ḱe

Proto-Indo-European

Particle

*ḱi- ~ *ḱe- ~ *ḱo– or *-ḱe

1. Deictic particle, here
2. Post-positional demonstrative particle, this

Usage notes

The particle in Proto-Indo-European was indeclinable. Some daughter languages, particularly Balto-Slavic, Germanic and Armenian added pronominal inflection later, as also occurred with particles *de, *h₁ew, and *gʰe.

Descendants

• Italic: *-ke, *ke-
  • Latin: -c (e.g. hic, illic, tunc)
  • Latin: -ce (e.g. ecce)

Derived terms

• *ḱinh₂?
  • Celtic: *kina
    • Brythonic: *ken
      • Breton: ken (“as, so”)
    • Old Irish: cen (“without”)
      • Irish: gan
      • Manx: gyn
      • Scottish Gaelic: gun
• *ḱíteros (contrastive form)
  • Italic: *kiteros
    • Latin: citer
• *ḱis (innovative i-stem pronoun) (+ *ís)
  • Anatolian:
    • Hittite: (ki)
  • Balto-Slavic: *śis
    • Lithuanian: šìs
    • Latvian: šis
    • Old Prussian: schis, sis
    • Slavic: *sь
  • Germanic: *hiz
  • Italic: *kis
    • Latin: cis
• *ḱos (innovative o-stem pronoun)
  • Old Armenian: *սո- (*so-)
  • Anatolian:
    • Hittite: (ka)
  • Celtic: *koi (from the locative singular)
    • Primitive Irish: ᚕᚑᚔ (koi, “here”)
• (possibly) *ḱom
• *ḱi-h₂eh₃mr-
  • Hellenic: *ťāmeron
    • Ancient Greek: σήμερον (sḗmeron)
• *h₁é-ḱey-h₁(e)nos (formed with the augment *h₁é and pronoun *h₁enos)
  • Hellenic: *ékeyenos
    • Ancient Greek: ἐκεῖνος (ekeînos)
• *ḱye-sd-
  • Italic: *kezdō
    • Latin: cēdō

---

UWAGA!

The particle in Proto-Indo-European was indeclinable. Some daughter languages, particularly Balto-Slavic, Germanic and Armenian added pronominal inflection later,

Czyżby języki nie zawsze dążyły do uproszczenia?

Widać wtórne zniekształcenia tzw. rough breathing i w tzw. Germanic *hiz!!!

Przy okazji… A gdzie podziały się indo-irańskie odpowiedniki tej końcówki, hm?!!

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/r%C4%9Bka

Reconstruction:Proto-Slavic/rěka

Proto-Slavic

Etymology

From earlier *roikā, from Proto-Indo-European *h₃royHkeh₂, from *h₃reyH–, extension of *h₃er-. Equivalent to *rě- +‎ *-ka.

Indo-European cognates include Latin rīvus (“brook, stream”), Middle Irish rían (“river, way”), Old Irish ríathor (“torrent”),  Sanskrit रय (ráуа), रीयते (rī́уаte), रीति (rītí), रेतस् (rétas), Gaulish *Rēnos, Albanian ritë, Old English rīþ,  English rithe (dial.),  Middle Low German rîn.

Noun

*rě̄kà or rěkà f^[1]

1. river

Inflection

Declension of *rě̄kà (hard a-stem, accent paradigm b)

	Singular	Dual	Plural
Nominative	*rě̄kà	*rě̃cě	*rě̄kỳ
Accusative	*rě̄kǫ̀	*rě̃cě	*rě̄kỳ
Genitive	*rě̄kỳ	*rě̄kù	*rě̃kъ
Locative	*rě̄cě̀	*rě̄kù	*rě̄kàsъ, *rě̄kàxъ*
Dative	*rě̄cě̀	*rě̄kàma	*rě̄kàmъ
Instrumental	*rě̄kòjǫ, *rě̃kǫ**	*rě̄kàma	*rě̄kàmī
Vocative	*rěko	*rě̃cě	*rě̄kỳ

^* -asъ is the expected Balto-Slavic form but is found only in some Old Czech documents; -axъ is found everywhere else and is formed by analogy with other locative plurals in -xъ.
^** The second form occurs in languages that contract early across /j/ (e.g. Czech), while the first form occurs in languages that do not (e.g. Russian).

Declension of *rěkà (hard a-stem, accent paradigm c)

	Singular	Dual	Plural
Nominative	*rěkà	*rě̑cě	*rě̑ky
Accusative	*rě̑kǫ	*rě̑cě	*rě̑ky
Genitive	*rěký	*rěkù	*rě̃kъ
Locative	*rě̑cě	*rěkù	*rěkàsъ, *rěkàxъ*
Dative	*rěcě̀	*rěkàma	*rěkàmъ
Instrumental	*rěkojǫ́	*rěkàma	*rěkàmi
Vocative	*rěko	*rě̑cě	*rě̑ky

^* -asъ is the expected Balto-Slavic form but is found only in some Old Czech documents; -axъ is found everywhere else and is formed by analogy with other locative plurals in -xъ.

Related terms

• *rějati
• *rinǫti (“push, shove”)
• *rojь (“swarm”)

Descendants

• East Slavic:
  • Old East Slavic: рѣка (rěka)
    • Belarusian: рака́ (raká)
    • Russian: река́ (reká)
    • Ukrainian: ріка́ (riká)

• South Slavic:
  • Old Church Slavonic:

    Cyrillic: рѣка (rěka)

    Glagolitic: [Term?]

    • Bulgarian: река́ (reká)
  • Macedonian: река (reka)
  • Serbo-Croatian:

    Cyrillic: ре́ка, рије́ка

    Latin: réka, rijéka

  • Slovene: rẹ́ka (tonal orthography)

• West Slavic:
  • Czech: řeka
  • Kashubian: rzéka
  • Polabian: rekă
  • Polish: rzeka
  • Slovak: rieka
  • Slovincian: řė̂kă
  • Sorbian:
    • Upper Sorbian: rěka
    • Lower Sorbian: rěka

Further reading

• Vasmer, Max (1964–1973) , “река”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Oleg Trubačóv, Moscow: Progress
• Černyx, P. Ja. (1999) , “река”, in Istoriko-etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), volume 2, 3rd reprint edition, Moscow: Russkij jazyk, page 108
• Šanskij, N. M. (2004) , “река”, in Školʹnyj etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [School Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), Moscow: Drofa

References

1. ^ Derksen, Rick (2008) , “*rě̄kà”, in Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 434: “f. ā (b/c) ‘river’”

---

UWAGA!

Brakuje końcówek, jak *-cě, *-kà, *-kàma, *-kàmī, *-kàmъ, *-kàsъ, *-kàxъ, *-ko, *-kojǫ́, *-kǫ̀, *-kòjǫ, *-kù, *-kỳ!!!, patrz:

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_words_by_suffix

https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Proto-Slavic_suffixes

Warto zapamiętać ofitzjalnie spalatalizowaną końcówkę *-cě,.. która jednak zgodnie z zasadami powstania palatalizacji słowiańskich, powinna była ofitzjalnie wyglądać jako *-čě, patrz:

https://en.wiktionary.org/wiki/Appendix:Glossary#slavic_first_palatalization

Slavic first palatalization

A specific occurrence of palatalization that occurred in the Proto-Slavic language, in which the velar consonants *k *g *x when followed by any of the front vowels *e *ě *ь *i became the sounds *č *ž *š, respectively. (…)

Slavic progressive palatalization

A specific occurrence of palatalization that occurred in the Proto-Slavic language, in which the velar consonants *k *g *x when preceded by either of the front vowels *ь *i (possibly with an intervening n) became the sounds *c dz s/š, respectively, with s occurring in East and South Slavic but š occurring in West Slavic. (…)

Czyli,.. skąd i jak wzięła się ta końcówka Proto-Slavic *-cě, no to nie mam pojęcia!!! (To jeszcze wcale nie jest wszytko), patrz poniżej…

Tym…

Indo-European cognates include Latin rīvus (“brook, stream”), Middle Irish rían (“river, way”), Old Irish  ríathor (“torrent”), Sanskrit रय (ráуа), रीयते (rī́уаte), रीति (rītí), रेतस् (rétas), Gaulish *Rēnos, Albanian ritë, Old English rīþ,  English rithe (dial.), Middle Low German rîn.

… jak i słowem Rzeka / R”eKa zajmę się w oddzielnym wpisie.

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/-k%D1%8A

Reconstruction:Proto-Slavic/–kъ

Proto-Slavic

Etymology 1

Nominal suffix from Proto-Indo-European *-kos.

Suffix

*-kъ m

1. Deverbal, forms token nouns (usually with o-grade)

   *porkъ (“sling”) ← *perti (“to propel, to strike”)

   *borkъ (“marriage”) ← *bьrati (“to pick, to collect”)

   *dorkъ (“scuffle; thornbush”) ← *dьrati (“to tear”)

   *znakъ (“sign, symbol”) ← *znati (“to know”)

   *zorkъ (“phantasm”) ← *zьrěti (“to watch, to observe”)

   *mǫka (“grief, hardship, torture”) ← archaic *mьňati (“to belittle, to grind”) (compare the l-extension *mělь (“finely ground”))

2. From expressive or onomatopaeic interjections, forms onomatopaeic action nouns referring to the respective interjection

   Synonyms: *-skъ, *-pъ

   *zvǫkъ (“sound”) ← *zvьněti (“to ring”)

   *pukъ (“pop”) ← *puxati (“to blow, to puff”)

   *vykъ (“shout”) ← *vyti (“to howl”) ← *vъjь! (“woe, wail”)

   *krikъ (“cry, squeak”) ← *kričati (“to squeak”) ← *kri-kri!

   *čikъ-čirikъ (“chirp-chirp”) ← *čikъ-čirikati (“to tweet”) ← *či-či!

3. From verbs in a-theme declension or adjectives, forming agent nouns. Equivalent to *-akъ (see there for examples)
4. From archaic ū-stem nouns, forms instruments or representees of the referred concept

   Synonym: *-yka

   *kъlykъ (“fang, tusk”) ← *kluti (“to peck”) ← *kolti (“to wreck, to slaugher, to stab”)

   *ęzykъ (“tongue, language”) ← Proto-Balto-Slavic *inźūˀ

5. (Extension) From archaic i-stem nouns or adjectives. Equivalent to *-ьcь (see there for examples)
6. (Extension) From archaic ŭ-stem nouns. Equivalent to *-ъkъ (see there for examples)
7. (Extension) From masculine men-stem nouns. Neural mn̥-stems, such as *plemę or *vermę, were usually not extended

   *ęčьmykъ (“barley”) ← *ęčьmy (“barley”)

   *kamykъ (“stone”) ← *kamy (“stone, rock”)

   *kremykъ (“flint”) ← *kremy (“flint”)

   *polmykъ (“flame”) ← *polmy (“flame”)

   *remykъ (“strap”) ← *remy (“strap, belt”)

8. Extension of en-stem

   *koręcь (“snag, trunk”) ← *korękъ ← *korę-

   *měsęcь (“moon, month”) ← *měsękъ ← *měsę-

   *zajęcь (“rabbit”) ← *zajękъ ← *zaję-

Declension

Declension of *-kъ (hard o-stem)

	Singular	Dual	Plural
Nominative	*-kъ	*-ka	*-ci
Accusative	*-kъ	*-ka	*-ky
Genitive	*-ka	*-ku	*-kъ
Locative	*-cě	*-ku	*-cěxъ
Dative	*-ku	*-koma	*-komъ
Instrumental	*-kъmь, *-komь*	*-koma	*-ky
Vocative	*-če	*-ka	*-ci

^* -ъmь in North Slavic, -omь in South Slavic.

See also

• *porťa, *-tъ

Derived terms

► Proto-Slavic words suffixed with *-kъ

Etymology 2

Adjectival suffix from Proto-Indo-European *-kos, usually attached to former u-stem or i-stem adjectives. Akin to Proto-Germanic *-ugaz, Proto-Germanic *-īgaz and Latin –ucus, Latin -īcus.

Suffix

*-kъ

1. From basic prepositions

   *perkъ (“direct, across”) ← *per (“fore, across”)

   *opakъ (“reverse”) ← *po (“at, by, afterwards”)

   *pakъ (“again, then”) (only as an adverb) ← *pa- (“later”)

2. (Extension) From former ŭ-stem adjectives, equivalent to *-ъkъ
3. (Extension) From former i-stem adjectives, equivalent to *-ikъ

   *velikъ (“glorious”) ← *velьjь (“great”)

   *mьnikъ (“miniature”) ← *mьňьjь (“smaller”)

Declension

Indefinite declension of *-kъ (hard)

Singular	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-kъ	*-ka	*-ko
Accusative	*-kъ	*-kǫ	*-ko
Genitive	*-ka	*-ky	*-ka
Locative	*-kě	*-kě	*-kě
Dative	*-ku	*-kě	*-ku
Instrumental	*-komь	*-kojǫ	*-komь
Vocative	*-ke	*-ko	*-ko
Dual	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-ka	*-kě	*-kě
Accusative	*-ka	*-kě	*-kě
Genitive	*-ku	*-ku	*-ku
Locative	*-ku	*-ku	*-ku
Dative	*-koma	*-kama	*-koma
Instrumental	*-koma	*-kama	*-koma
Vocative	*-ka	*-kě	*-kě
Plural	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-ki	*-ky	*-ka
Accusative	*-ky	*-ky	*-ka
Genitive	*-kъ	*-kъ	*-kъ
Locative	*-kěxъ	*-kaxъ	*-kěxъ
Dative	*-komъ	*-kamъ	*-komъ
Instrumental	*-ky	*-kami	*-ky
Vocative	*-ki	*-ky	*-ka

Definite declension of *-kъ (hard)

Singular	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-kъjь	*-kaja	*-koje
Accusative	*-kъjь	*-kǫjǫ	*-koje
Genitive	*-kajego	*-kyję	*-kajego
Locative	*-kějemь	*-kěji	*-kějemь
Dative	*-kujemu	*-kěji	*-kujemu
Instrumental	*-kyjimi	*-kǫjǫ	*-kyjimi
Vocative	*-kъjь	*-kaja	*-koje
Dual	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-kaja	*-kěji	*-kěji
Accusative	*-kaja	*-kěji	*-kěji
Genitive	*-kuju	*-kuju	*-kuju
Locative	*-kuju	*-kuju	*-kuju
Dative	*-kyjima	*-kyjima	*-kyjima
Instrumental	*-kyjima	*-kyjima	*-kyjima
Vocative	*-kaja	*-kěji	*-kěji
Plural	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-kiji	*-kyję	*-kaja
Accusative	*-kyję	*-kyję	*-kaja
Genitive	*-kъjixъ	*-kъjixъ	*-kъjixъ
Locative	*-kyjixъ	*-kyjixъ	*-kyjixъ
Dative	*-kyjimъ	*-kyjimъ	*-kyjimъ
Instrumental	*-kyjimi	*-kyjimi	*-kyjimi
Vocative	*-kiji	*-kyję	*-kaja

See also

*-čь

Derived terms

► Proto-Slavic words suffixed with *-kъ

Etymology 3

Denotational suffix from Proto-Indo-European *-kos or *-ḱos.

Suffix

*-kъ

1. From basic demostratives or particles, forms determiners for manner or amount. The neutral or feminine forms of these determiners could act as adverbs

   *takъ (“so that”) ← *tъ (“that one”)

   *jakъ (“such one”) ← *jь (“this one, previously mentioned”)

   *sicь (“such that”) ← *sь (“this one here”)

   *kakъ (“how”) ← *kъjь (“who”)

   *čakъ (“even so”) ← *čьjь (“which”)

   *vьśаkъ (“anyway”) ← *vьśь (“all”)

   *jьnаkъ (“otherwise”) ← *jьnъ (“other, different”)

   *tukъ (“here”) ← *tu (“here, demonstrative for location”)

   *dekъ (“where, so that”) ← *de (“locative particle”)

   *nekъ (“let/may it be so”) ← *ne (“negative particle”)

Declension

Declension of *-kъ (hard pronominal)

Singular	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-kъ	*-ka	*-ko
Accusative	*-kъ	*-kǫ	*-ko
Genitive	*-kogo	*-koję	*-kogo
Locative	*-komь	*-kojь	*-komь
Dative	*-komu	*-kojь	*-komu
Instrumental	*-cěmь	*-kojǫ	*-cěmь
Dual	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-ka	*-cě	*-cě
Accusative	*-ka	*-cě	*-cě
Genitive	*-koju	*-koju	*-koju
Locative	*-koju	*-koju	*-koju
Dative	*-cěma	*-cěma	*-cěma
Instrumental	*-cěma	*-cěma	*-cěma
Plural	Masculine	Feminine	Neuter
Nominative	*-ci	*-ky	*-ka
Accusative	*-ky	*-ky	*-ka
Genitive	*-cěxъ	*-cěxъ	*-cěxъ
Locative	*-cěxъ	*-cěxъ	*-cěxъ
Dative	*-cěmъ	*-cěmъ	*-cěmъ
Instrumental	*-cěmi	*-cěmi	*-cěmi

References

• Trubačóv, Oleg, editor (1976) , “*bьrakъ”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 03, Moscow: Nauka, page 160
• Trubačóv, Oleg, editor (1978) , “*dьraka”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 05, Moscow: Nauka, page 216
• Trubačóv, Oleg, editor (1979) , “*elъkъ(jь)”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 06, Moscow: Nauka, page 22
• Trubačóv, Oleg, editor (1979) , “*ęčьmy”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 06, Moscow: Nauka, page 63
• Trubačóv, Oleg, editor (1979) , “*ęčьmykъ”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 06, Moscow: Nauka, page 64
• Trubačóv, Oleg, editor (1979) , “*ęzykъ”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 06, Moscow: Nauka, page 74
• Černyx, P. Ja. (1999) , “язык”, in Istoriko-etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), volume 2, 3rd reprint edition, Moscow: Russkij jazyk, page 467
• Vasmer, Max (1964–1973) , “язык”, in Etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), translated from German and supplemented by Oleg Trubačóv, Moscow: Progress
• Trubačóv, Oleg, editor (1983) , “*kamykъ”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 09, Moscow: Nauka, page 140
• Trubačóv, Oleg, editor (1985) , “*kremykъ”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 12, Moscow: Nauka, page 123
• Trubačóv, Oleg, editor (1992) , “*měsęcь”, in Etimologičeskij slovarʹ slavjanskix jazykov [Etymological dictionary of Slavic languages] (in Russian), volume 18, Moscow: Nauka, page 191
• Šanskij, N. M. (2004) , “месяц”, in Školʹnyj etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [School Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), Moscow: Drofa
• Černyx, P. Ja. (1999) , “песок”, in Istoriko-etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), volume 2, 3rd reprint edition, Moscow: Russkij jazyk, page 26
• Šanskij, N. M. (2004) , “заяц”, in Školʹnyj etimologičeskij slovarʹ russkovo jazyka [School Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), Moscow: Drofa

---

UWAGA!

Brakuje końcówek:

• spalatalizowanych / tzw. satem, jak: *-cě, *-cěma, *-cěmi, *-cěmь, *-cěmъ, *-cěxъ, *-ci,
• niepalatalizowanych / tzw. centum / kentum, jak: *-kaja, *-kajego, *-kama, *-kami, *-kamъ, *-kaxъ, *-ke, *-kě, *-kějemь, *-kěji, *-kěxъ, *-ki, *-kiji, *-ko, *-kogo, *-koje, *-kojь, *-kojǫ, *-koju, *-koma, *-komь, *-komu, *-komъ, *-kǫ, *-kǫjǫ, *-ku, *-kujemu, *-kuju, *-kъjь, *-kъjixъ, *-kъmь, *-ky, *-kyję, *-kyjima, *-kyjimi, *-kyjimъ!!!

Jak to możliwe, że ofitzjalnie istniały jednocześnie końcówki Proto-Slavic jak spalatalizowane *-ci i niespalatalizowane *-ki, *-kiji, hm?!!

Czyż ofitzjalnie nie powinno być tak, że końcówki *-ki i *-kiji, powinny były się spalatalizować do końcówek *-ci i *-ciji?!!

Ofitzjalnie istniały jednocześnie oboczne (spalatalizowane i nie spalatalizowane) postacie Proto-Slavic jak:

*koręcь (“snag, trunk”) ← *korękъ ← *korę-

*měsęcь (“moon, month”) ← *měsękъ ← *měsę-

*zajęcь (“rabbit”) ← *zajękъ ← *zaję-

Co do brzmień i wymowy rzeczywistych dźwięków symbolizowanych przez znaczki tzw. znaków miękkiego ь i twardego ъ, rzekomo powstałych po jeszcze innych tzw. jerach… Szukałem i nie znalazłem w sumie ich innych ofitzjalnych wyjaśnień jak te, patrz:

https://pl.wikipedia.org/wiki/%D0%AC

Ь, miękki znak (ukr. м’який знак, biał. мяккі знак, ros. мягкий знак) (Ь, ь) – znak cyrylicy służący do zmiękczania. W wymowie odpowiada to palatalizacji [ʲ]. (…)

…..

https://pl.wikipedia.org/wiki/%D0%AA

Ъ, Ъъ (jer, jor, twardy znak) – podstawowa litera cyrylicy, używana dzisiaj:

• w rosyjskim – do oznaczenia, że spółgłoskę i samogłoskę jotowaną wymawia się oddzielnie (w językach białoruskim i ukraińskim zastępowana przez apostrof [‚]);
• w języku bułgarskim – dla oddania dźwięku [ə];

Pierwotnie (w języku staro-cerkiewno-słowiańskim) oznaczał jer twardy, czyli głoskę wymawianą jak ŭ (bardzo krótkie u), często występujące na końcu wyrazów starosłowiańskich (jako kontynuacja końcówki praindoeuropejskiej; por. łacińskie –us, sanskryckie –as czy starogreckie –os). (…)

…..

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jer_(g%C5%82oska)

Jer (głoska)

Ten artykuł dotyczy samogłoski w języku prasłowiańskim. Zobacz też: litera Ь, litera Ъ, litera Ы, zięba jer.

Jer – jedna z dwóch samogłosek występujących w języku prasłowiańskim, które różniły się od wszystkich pozostałych samogłosek krótszym czasem wymawiania. Od odpowiednich liter alfabetu używanego w staro-cerkiewno-słowiańskim zostały później nazwane jerami. Wyróżniano jer przedni (ь) i jer tylny (ъ).

Pod koniec okresu języka prasłowiańskiego wytworzył się także podział na jery słabe i jery mocne, związany z pozycją tych samogłosek w wyrazie. W ciągu rozwoju poszczególnych języków słowiańskich jery słabe zanikały, a jery mocne wokalizowały się, tj. przechodziły w pełne samogłoski.

Zanik i wokalizacja jerów odbywały się w momencie rozpadu słowiańskiej wspólnoty językowej i wskazywane są jako koniec epoki prasłowiańskiej. Realizacja tych procesów wykazywała pewne różnice w różnych językach słowiańskich, wywierając duży wpływ na ich fonologię i morfologię. Zjawiska te doprowadziły do powstania alternacji typu samogłoska : zero morfologiczne. Poza tym mogły za sobą pociągnąć kolejne przemiany takie jak wzdłużenie zastępcze bądź różnego rodzaju uproszczenia, np. wyrównanie analogiczne i upodobnienie fonetyczne.

Pochodzenie jerów i ich charakterystyka

Przekształcenia samogłosek

Wyróżnia się dwa typy jerów:

• jer przedni: ь (zwany „jerem miękkim”)^[1][2] – samogłoska półwysoka przednia^[3]
• jer tylny: ъ (zwany „jerem twardym”)^[1][2] – samogłoska półwysoka tylna^[3].

Jery mogły występować w środku wyrazów i na ich końcu. Tworzyły osobne sylaby i niektóre wyrazy były zbudowane wyłącznie z takich jerowych sylab, np. *pьsъ^[1].

Jery w języku prasłowiańskim powstały głównie w wyniku przemian praindoeuropejskich krótkich samogłosek ŭ i ĭ^[4]. Samogłoska ь odpowiada na ogół dawnemu ĭ, a ъ odpowiada ŭ^[5].

Przykładowo: pie. *gʰostĭs > psł. *gostь > pol. gość; pie. *sūnŭs > psł. *synъ > pol. syn^[6]; pie. *mŭsom > psł. *mъxъ > pol. mech^[7].

Język prasłowiański odziedziczył z poprzednich epok monoftongiczne fonemy samogłoskowe, które można uporządkować w pary różniące się między sobą długością (iloczasowy podział na krótkie i długie samogłoski).

Z czasem obok tej opozycji iloczasowej zaczęła wykształcać się także opozycja brzmienia (barwy). Część dawnych samogłosek długich podwyższyła swoją artykulację na najwyższy poziom artykulacyjny, druga część – obniżyła na najniższy poziom. Dawne krótkie samogłoski przyjęły średni poziom artykulacyjny.

Przyjmując, że czas trwania samogłoski krótkiej to 1 mora, samogłoski wysokie i niskie trwały 2 mory, a samogłoski średnie 1 morę.

Półwysokie samogłoski, tj. jery ь i ъ (dawne krótkie ĭ i ŭ) skróciły się jeszcze bardziej do ½^[8] i zmniejszyły swoją wyrazistość artykulacyjną^[9].

W związku z tym, że były o połowę krótsze od samogłosek krótkich nazywane są samogłoskami zredukowanymi  lub półsamogłoskami^[9][10]. Jeszcze później, kiedy wytworzył się podział na jery mocne i słabe, czas trwania tych drugich można określić w przybliżeniu jako ¼^[8].

---

W związku z tym, że przekształcenie głosek ĭ i ŭ w jery wiązało się ze zmniejszeniem napięcia^[11] i obniżeniem artykulacji^[4], ich barwa stała się bliższa neutralnej samogłosce szwa^[12]. Przypuszcza się, że jer przedni był wymawiany jako głoska pośrednia między e i i^[9] (jako /ɪ/)^[13], a jer tylny jako głoska pośrednia między o i u^[9]  (jako /ʊ/ lub /ə/)^[13]. Na pewnych obszarach różnica między tymi dwoma jerami mogła całkowicie się zatrzeć^[11] i oba mogły być realizowane jako szwa^[12].

---

Jery na pewnych pozycjach (tzw. jery słabe) wkrótce zanikły, a na innych pozycjach (tzw. jery mocne) zmieniły swoją barwę, zlewając się z innymi samogłoskami. Jedynie w języku bułgarskim i słoweńskim do dziś zachował się specjalny fonem wymawiany jako szwa lub podobnie, zapisywany w bułgarskim jako ъ, a w słoweńskim jako e^[11].

Do innych źródeł jerów należą m.in.: indoeuropejskie końcówki –os, –on (dające w prasłowiańskim ъ^[14], np. *dymъ z pie. *dʰuHmós)^[7], redukcja samogłoski e (np. četyre → čьtyre^[14]; *bьrati – *berǫ^[5], redukcja w formach trybu rozkazującego pewnych czasowników *rьci – *rekǫ)^[14]; redukcja o (np. *zъvati – *zovǫ^[5][a]; pewne słowa zapożyczone do prasłowiańskiego zawierające u bądź i (np. *kъnędzь i *kotьlъ z języka gockiego, które w pragermańskiej epoce miały formę odpowiednio *kuningaz i *katilaz)^[14]. W końcówkach fleksyjnych jery mogły się pojawiać w ramach dążności do „otwierania” sylab w związku z obowiązującym prawem sylaby otwartej^[5][17].

Czas powstania jerów

Przed próbą określenia, kiedy pojawiły się jery, warto przedstawić, jak w ogóle rozumieć język prasłowiański na osi czasu. Wielu slawistów wyróżnia w języku prasłowiańskim dwa okresy^[18]. W pierwszym okresie był to (stosunkowo)^[19] homogeniczny^[20] język Słowian, który wyodrębnił się ze wspólnoty bałtosłowiańskiej^[18].

Drugi okres charakteryzuje się obniżeniem stopnia jedności językowej Słowian – wówczas zachodziły zarówno takie zmiany językowe, które dotyczyły wszystkich Słowian, jak i takie, które miały zasięg regionalny i stanowiły podwaliny dla późniejszego rozdziału na osobne języki słowiańskie^[20][b][c].

Granica pomiędzy tymi okresami nie jest ostra. Przyjmuje się, że to przejście nastąpiło między V^[23] a VII w.^[20][19] i powiązane było w większym lub mniejszym stopniu z migracjami w ramach wielkiej wędrówki ludów^[23]. Koniec epoki języka prasłowiańskiego (tj. koniec drugiego okresu) miał miejsce w X^[24]–XI w.^[20]

Według Zdzisława Stiebera jery w miejscu krótkich ĭ i ŭ pojawiły się po VI–VII w.^[25] Według Jurija Szewelowa  możliwe jest, że wyłoniły się dopiero w VIII w.^[26] Szacunki dokonywane są m.in. na podstawie formy ówczesnych zapożyczeń z i do słowiańszczyzny^[25] oraz formy toponimów.

---

Fakt, że pierwszy słowiański alfabet (głagolica) z ok. 863 r. (a także kolejny – cyrylica pod koniec IX w.) miał osobne litery dla oznaczania głosek jerów, niezwiązane ani z i, ani z u, wskazuje na to, że głoski ĭ i ŭ musiały zaniknąć wcześniej^[27]. Nie ma pewności, że nastąpiło to na całym obszarze słowiańskim równocześnie^[28].

---

(…)

Uwagi

1. ↑ Stąd pochodzi w polszczyźnie czasownik zwać i jego formy zwiesz, zwę itd., które alternatywnie mogą przybierać formy zowiesz, zowię^[15] (dawniej zowę)^[16].
2. ↑ Podział języka prasłowiańskiego na dwa okresy pozwala na uniknięcie pewnych niejednoznaczności^[18]. Przykładowo Stieber pisze, że w języku prasłowiańskim nie było jeszcze jerów^[21], natomiast Długosz-Kurczabowa i Dubisz piszą, że powstały one na wczesnym etapie rozwoju prasłowiańszczyzny^[22].
3. ↑ Pierwszy okres języka prasłowiańskiego w literaturze zagranicznej bywa nazywany: ang. Proto-Slavic^[23], Early Common Slavic^[18], niem. Urslawisch, fr. proto-slave, ros. праславянский язык. Drugi okres bywa nazywany: ang. Common Slavic^[23], Late Common Slavic^[18], niem. Gemeinslawisch, fr. slave commun, ros. общеславянский язык. Niektórzy autorzy nie stosują jednak takiego rozróżnienia^[23].
4. ↑ W prawie Havlíka odnoszącym się do sąsiedztwa jerów można odnaleźć pewne cechy wspólne z zasadami funkcjonowania e muet w języku francuskim^[33].
5. ↑ W drodze wyjątku słabe jery z nagłosowej (pierwszej) sylaby w języku połabskim stawały się jerami mocnymi, jeśli padał na nią akcent lub mieściła się ona bezpośrednio przed sylabą akcentowaną, np. kåtü < psł. *kъto (pol. kto)^[39].
6. ↑ W Polsce, czytając teksty staro-cerkiewno-słowiańskie, umownie zwykle przyjmuje się wymowę ъ jako krótkie y(y̆) oraz ь jako krótkie i (ĭ)^[43].
7. ↑ Choć głoska l jest współcześnie fonetycznie twarda^[48], do XV–XVI w. była wymawiana w sposób zmiękczony (ľen). Natomiast prasłowiańskie *l przeszło w języku polskim w ł (wymawiane niegdyś najczęściej jako spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa)^[49]. Zatem mimo że współcześnie tego nie słychać, pod wpływem dawnego jeru przedniego spółgłoska l w wyrazie len została zmiękczona.
8. ↑ ^{Skocz do:1 2} W języku rosyjskim (a także białoruskim) /e/ pochodzące od jeru ь przeszły w /o/, jeśli znajdowały się w sylabie akcentowanej, oraz jeśli nie następowała po nich spółgłoska miękka^[50].
9. ↑ Niegdyś spółgłoska ł wymawiana była jako spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa /ɫ/ (ł sceniczne). W związku z wałczeniem obecnie wymawia się ją jako /w/ (u̯ – u niezgłoskotwórcze), a taka artykulacja tej głoski wymaga tylnego położenia języka. Dlatego poprzedzająca samogłoska przednia przeszła w samogłoskę szeregu tylnego o i stąd formy osioł i kozioł. W przypadku wyrazów dzionek, wioska samogłoska o pojawiła się w nich na zasadzie analogii do form z przegłosem (Kułakowska i Myszka 2013 ↓, s. 98).
10. ↑ porównaj голубь w języku rosyjskim, w którym p’, b’, m’, w’ w wygłosie, w przeciwieństwie do języka polskiego, nie tracą miękkości^[74].
11. ↑ W języku staropolskim i w gwarach: kocieł – kotła^[82].
12. ↑ ale: sna w połączeniu z przyimkiem ze^[83]
13. ↑ choć dopełniacz rzeczownika Lew, jeśli funkcjonuje jako nazwisko, brzmi Lewa^[93], to jednak gdy jest imieniem lub członem nazwiska, przyjmuje formę Lwa, np. Lwa-Starowicza^[94]
14. ↑ prasłowiańskie *kozьlъ przeszło w staropolskim w kozieł z ruchomym e
15. ↑ por. Sjem niewieści
16. ↑ do dziś forma Suwałk jest jedyną normatywną dla dopełniacza nazwy Suwałki
17. ↑ Na ogół jednak nie ma w czeskim wzdłużenia zastępczego przed bezdźwięcznymi obstruentami, np. prasłowiański *kòšь z akutem przeszedł w koš (z krótką samogłoską)^[101].
18. ↑ Według Szewelowa dawne ĭ w pozycji przed oraz po j nie uległo zmianom (nie dało jeru ь), a dawne ŭ w pozycji przed j przeszło w krótkie y̆ bez etapu pośredniego w postaci jeru ъ^[118].
19. ↑ przymiotniki w odmianie zaimkowej (typu gotowy, zdrowy) powstawały wskutek syntetyzacji formy rzeczownikowej przymiotnika w mianowniku l. poj. r. męskiego, np. *malъ (odpowiednik współczesnych form gotów, zdrów) i zaimka anaforycznego w mianowniku l. poj. r. męskiego *–jь, tworząc np. *malъjь – mały(Kułakowska i Myszka 2013 ↓, s. 76–77).
20. ↑ Palatalizacje w języku prasłowiańskim były powodowane przez jotę (jotacyzacja) albo właśnie przez samogłoski szeregu przedniego (lub miękkie sonanty). Ich skutkiem było powstanie wariantów spółgłosek uzależnionych od pozycji albo powstanie zupełnie samodzielnych fonemów^[136].
21. ↑ Do XV–XVI w. były to spółgłoski miękkie^[138]. Obecnie głoski reprezentowane przez znaki: cz, dż, sz, ż, a także dz, c, l, pomimo swojej twardości we współczesnej polszczyźnie, zaliczane są do funkcjonalnie miękkich – w systemie morfologicznym funkcjonują jako miękkie. Stąd wynikają oboczności typu: spał – spali^[48], mucha – musze, rogal – rożek^[139].
22. ↑ W wyniku palatalizacji dokonanych na gruncie języka polskiego i odziedziczonych z prasłowiańskiego powstały oboczności takie jak: kosa – kosić – skoszony^[140].

(…)

Tym *ęzykъ(“tongue, language”) ← Proto-Balto-Slavic *inźūˀ zajmę się w oddzielnym wpisie.

---

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/-kos

Reconstruction:Proto-Indo-European/–kos

Proto-Indo-European

Alternative forms

• *-ḱos

Suffix

*-kos

1. Creates deadjectival and desubstantival adjectives denoting the characteristic of, typical of, pertaining to.

Inflection

Thematic
masculine	singular	dual	plural
nominative	*-kos	*-koh₁	*-koes
vocative	*-ke	*-koh₁	*-koes
accusative	*-kom	*-koh₁	*-koms
genitive	*-kosyo	*?	*-koHom
ablative	*-kead	*?	*-komos
dative	*-koey	*?	*-komos
locative	*-key, *-koy	*?	*-koysu
instrumental	*-koh₁	*?	*-kōys
feminine	singular	dual	plural
nominative	*-keh₂	*-keh₂h₁(e)	*-keh₂es
vocative	*-keh₂	*-keh₂h₁(e)	*-keh₂es
accusative	*-kām	*-keh₂h₁(e)	*-keh₂m̥s
genitive	*-keh₂s	*?	*-keh₂oHom
ablative	*-keh₂s	*?	*-keh₂mos
dative	*-keh₂ey	*?	*-keh₂mos
locative	*-keh₂, *-keh₂i	*?	*-keh₂su
instrumental	*-keh₂h₁	*?	*-keh₂bʰi
neuter	singular	dual	plural
nominative	*-kom	*-koy(h₁)	*-keh₂
vocative	*-kom	*-koy(h₁)	*-keh₂
accusative	*-kom	*-koy(h₁)	*-keh₂
genitive	*-kosyo	*?	*-koHom
ablative	*-kead	*?	*-komos
dative	*-koey	*?	*-komos
locative	*-key, *-koy	*?	*-koysu
instrumental	*-koh₁	*?	*-kōys

Descendants

• Balto-Slavic: *-kas
  • Slavic: *-kъ
• Celtic: *-kos
• Germanic: *-gaz
• Hellenic: *-kos
  • Ancient Greek: -κός (-kós)
    • ⇒ Ancient Greek: -ικός (-ikós)
• Indo-Iranian: *-kas 
• Italic: *-kos
  • Latin: -cus

Derived terms

• Balto-Slavic: [Term?]
  • Slavic: *-ъkъ
    • Old Church Slavonic: –ъкъ (–ŭkŭ)
• Indo-Iranian: *-kasa, *-ćasa
  • Indo-Aryan: *-kasa, *-śasa
    • Sanskrit: -कस (–kasa), -शस (–śasa)
  • Iranian: *-ikah
    • Avestan: -𐬍𐬐𐬀‎ (-īka)
    • Old Persian: -𐎡𐎣 (-i-k /-ika^h/)
      • Middle Persian: (/-īk ~ -īg/)

        Manichaean: [Manichaean needed] (-yg)

        Book Pahlavi: [Book Pahlavi needed] (-yk’)

        Inscriptional Pahlavi: -𐭩𐭪𐭩‎ (-yky)

        Psalter Pahlavi: [Psalter Pahlavi needed] (-yk’)

        • Classical Persian: ـیک‎ (-īk), ـی‎ (-ī)
• Italic: *-ikos
  • Latin: -icus

---

UWAGA!

Jak to możliwe, że w j. indo-irańskich istniały jednocześnie oboczne końcówki, zarówno tzw. satem, jak i tzw. centum / kentum, patrz: Indo-Iranian: *-kasa, *-ćasa, Indo-Aryan: *-kasa, *-śasa, Sanskrit: -कस (–kasa), -शस (–śasa)?!!

Co spowodowało (jednocześnie nie powodując) rzekomą palatalizację końcówki Indo-Iranian: *-kasa > *-ćasa,.. przecież chyba nie dźwięk zapisywany jako a…?!!

S. Ambroziaka i innych allo-allo uprzedzam, że końcówka Proto-Indo-European *-ḱos i dźwięk tzw. miękkie k, zapisywany jako *-ḱ/K’, nie mogą być żadnym wyjaśnieniem powyższego paradoksu, ponieważ ofitzjalnie istnieją jednocześnie końcówki, jak Proto-Balto-Slavic *-kas, Slavic: *-kъ, *-ъkъ, itp, patrz powyżej!!!

---

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-European/-%E1%B8%B1os&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-European/-ḱos.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Balto-Slavic/-kas&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Balto-Slavic/-kas.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/-kas

Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/–kas

Proto-Indo-Iranian

Etymology

From Proto-Indo-European *-kos.

Suffix

*-kas

1. Creates deadjectival and desubstantival adjectives denoting the characteristic of, typical of, pertaining to.

Usage notes

Primary *-kas suffixes are attached directly to a verbal or nominal root. Secondary *-kas suffixes are attached to 1sg. stems in Proto-Indo-Aryan and 1pl. and 2pl. stems in Proto-Iranian.

In Old Persian, the suffix frequently occurs in proper nouns, ethnonyms and toponyms. In Avestan it is often used in imprecatory, pejorative, or affective and familiar contexts.

It is highly productive in Middle Indo-Aryan as a general noun suffix.

Inflection

Thematic
masculine	singular	dual	plural
nominative	*-kas	*-kaH	*-kās
vocative	*-ka	*-kaH	*-kās
accusative	*-kam	*-kaH	*-kans
genitive	*-kasya	*?	*-kām
ablative	*-kāt	*?	*-kamas
dative	*-kāy	*?	*-kamas
locative	*-kay	*?	*-kayšu
instrumental	*-kaH	*?	*-kāš
feminine	singular	dual	plural
nominative	*-kaH	*-kaH(a)	*-kaHas
vocative	*-kaH	*-kaH(a)	*-kaHas
accusative	*-kaHa	*-kaH(a)	*-kaHas
genitive	*-kaHs	*?	*-kaHaHam
ablative	*-kaHs	*?	*-kaHmas
dative	*-kaHay	*?	*-kaHmas
locative	*-kaH, *-kaHi	*?	*-kaHsu
instrumental	*-kaHH	*?	*-kaHbʰi
neuter	singular	dual	plural
nominative	*-kam	*-kay(H)	*-kaH
vocative	*-kam	*-kay(H)	*-kaH
accusative	*-kam	*-kay(H)	*-kaH
genitive	*-kasya	*?	*-kām
ablative	*-kāt	*?	*-kamas
dative	*-kāy	*?	*-kamas
locative	*-kay	*?	*-kayšu
instrumental	*-kaH	*?	*-kāš

Derived terms

► Proto-Indo-Iranian words suffixed with *-kas

• *-akas (< *-a- (thematic vowel) + -kas)
  • Indo-Aryan: *-akas
    • Sanskrit: अक (-aka, deverbal agent noun suffix)
  • Iranian: *-akah
    • Old Persian: -𐎠𐎣 (-a-k /-aka/)
      • Middle Persian: -ag (adjectival suffix)

Descendants

• Indo-Aryan: *-kas
  • Sanskrit: क (-ka)
• Iranian: *-kah
  • Avestan: -𐬐𐬀‎ (-ka)
  • Old Persian: -𐎣 (-k /-ka/)

References

1. Jamison, Stephanie W. (2009) , “Sociolinguistic Remarks on the Indo-Iranian *-ka-Suffix: A Marker of Colloquial Register”, in Indo-Iranian Journal, volume 52, issue 2, Leiden: Leiden University, pages 311-329
2. Ciancaglini, Claudia (2012) , “Outcomes of the Indo-Iranian suffix *-ka- in Old Persian and Avestan”, in DARIOSH Studies II. Persepolis and his Settlements. Territorial System and Ideology in the Achaemenid State‎^[1], Napoli: Università degli Studi di Napoli „L’Orientale”, page 91

---

UWAGA!

W językach Indo-Irańskich, widoczne są ofitzjalnie wtórne ubezdźwięcznienia, patrz tzw. rough breathing, gdzie pierwotny dźwięk wysokoenergetyczny, zapisywany jako S, wtórnie ubezdźwięcznił się i przekształcił się w dźwięk niskoenergetyczny, zapisywany jako H, czyli S > H, patrz: Indo-Aryan: *-akas  > Iranian: *-akah, czy Indo-Aryan: *-kas > Iranian: *-kah!!!

---

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/-kasa&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-Iranian/-kasa.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/-%C4%87asa&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-Iranian/-ćasa.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-Aryan/-kasa&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-Aryan/-kasa.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-Aryan/-%C5%9Basa&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-Aryan/-śasa.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=-%E0%A4%95%E0%A4%B8&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have an entry for -कस.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=-%E0%A4%B6%E0%A4%B8&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have an entry for -शस.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-Aryan/-akas&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-Aryan/-akas.

…..

https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Iranian/-akah

Reconstruction:Proto-Iranian/–akah

Proto-Iranian

Etymology

From *-a– (thematic vowel) +‎ *-kah, Proto-Indo-Iranian *-kas, from Proto-Indo-European *-kos.

Suffix

*-akah^[1]

1. Creates deadjectival and desubstantival adjectives denoting the characteristic of, typical of, pertaining to.

Derived terms

► Proto-Iranian words suffixed with *-akah

Descendants

• Avestan: -𐬀𐬐𐬀‎ (-aka), -𐬀𐬐𐬀𐬵‎ (-akah)
• Ossetian: -æг (-æg), (assim. var.) -æх (-æx)^[2]
• Northern Kurdish: -ik
• Parthian: (/-ag/)^[3]

  Manichaean: -𐫃‎ (-g)

  Inscriptional Parthian: (-ky)

  • → Old Armenian: -ակ (-ak)
• Old Persian: -𐎣 (-k /-akaʰ/)
  • Middle Persian: (/-ag ~ -ak/)^[3]

    Manichaean: -𐫃‎ (-g), -𐫐‎ (-k)

    Book Pahlavi: (-g), (-k’)

    Inscriptional Pahlavi: (-ky)

    Psalter Pahlavi: (-k’)

    Pazend: -𐬀‎ (-a)

    • Classical Persian: ـه‎ (-a)

      Dari: ـه‎ (-a)

      Iranian Persian: ـه‎ (-e)

      Tajik: -а (-a)

References

1. ^ Mayrhofer, Manfred (1973) Onomastica Persepolitana: Das Altiranische Namengut der Persepolis-Täfelchen [Onomastica Persepolitana: The Old Iranian Personal Names of the Persepolis Tablets] (in German), Vienna: Österreichische Akademie der Wissenschaften, →ISBN, page 286
2. ^ Cheung, Johnny (2002) Studies in the Historical Development of the Ossetic Vocalism (Beitrage Zur Iranistik; 23), Weisbaden: Dr. Ludwig Reichert, →ISBN, page 73
3. ↑ ^{Jump up to:3.0 3.1} Durkin-Meisteremst, Desmond (2014) Grammatik des Westmitteliranischen (Parthisch und Mittelpersisch) (Sitzungsberichte der philosophisch-historische) (in German), Viena: Austrian Academy of Sciences Press, pages 159, 166-167

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Indo-Aryan/-kas&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Indo-Aryan/-kas.

…..

https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Reconstruction:Proto-Iranian/-kah&action=edit&redlink=1

Wiktionary does not yet have a reconstruction page for Proto-Iranian/-kah.

…..

cdn…